Zagadka Caravaggia – międzynarodowa sesja w Rzymie
Tajemnica związana z postacią Caravaggia (1571-1610) jest wciąż fascynująca. Ponad 40 naukowców od 12 do 28 stycznia dyskutuje nad „tajemnicą Caravaggia” podczas międzynarodowej konferencji online zatytułowanej „1951-2021 Zagadka Caravaggia. Nowe badania porównawcze”. Pierwsza sesja, 12 stycznia, moderowana przez Barbarę Jattę, dyrektorkę Muzeów Watykańskich, poświęcona była związkom wielkiego XVII-wiecznego malarza z wiarą.
Wokół zagadki Caravaggia krąży wiele opinii i wiele z nich należy obalić. Na przykład tę, która widzi w nim ateistę, niewierzącego czy wręcz heretyckiego malarza. Relacja między wielkim artystą a wiarą znalazła się w centrum sesji inauguracyjnej na platformie Zoom. Inicjatywa Uniwersytetu La Sapienza w Rzymie i tamtejszego stowarzyszenia Accademia Urbana delle Arti (Miejska Akademia Sztuk), została zorganizowana przez historyków sztuki: Sergia Rossiego i Rodolfa Papy, będzie kontynuowana w dniach: 19, 21, 26 i 28 stycznia. W sumie zgromadzi czterdziestu ekspertów z całego świata.
Okazją do organizacji sesji są dwie znaczące rocznice: 450. rocznica urodzin malarza oraz 70. rocznica pamiętnej wystawy, która odbyła się w Mediolanie wiosną 1951 roku, a której kuratorem był Roberto Longhi. Wystawa stanowiła moment przełomowy dla badań nad Caravaggiem w pierwszej połowie XX wieku i swoistą „konsekrację” Michelangelo Merisiego.
Wcześniej historiografia i krytyka sztuki nie zaliczały Caravaggia do gigantów malarstwa. Znaczącym faktem w tym względzie jest to, na co zwróciła uwagę Barbara Jatta, moderując obrady, jest nieobecność nazwiska Caravaggia na mozaikowych płytkach, które mają Rafael, Leonardo da Vinci, Tycjan, Melozza, Perugino i Giotto na fasadzie wielkiego gmachu Watykańskiej Galerii Obrazów, wzniesionego przez Lucę Beltramiego na polecenie Piusa XI i otwartego w 1932 r., dokładnie dziewięćdziesiąt lat temu.
„Przed ponowną oceną Caravaggia przez Longhiego - mówi Barbara Jatta w rozmowie z portalem Vatican News - Caravaggio był uważany za heretyka, kogoś, kto był zbyt surowy w swoim przedstawianiu sacrum. Wizja ta została obalona przez badania prowadzone w ciągu ostatnich siedemdziesięciu lat. Nie jest przypadkiem, że dziś na nowo odkrywane są wiara i duchowość Caravaggia, od udziału artysty w czterdziestogodzinnym nabożeństwie eucharystyczne po włączenie swego autoportretu na malowanych przez niego dziełach sztuki sakralnej”.
W Muzeach Watykańskich znajduje się to, co wielu uważa za niekwestionowane arcydzieło lombardzkiego malarza: „Złożenie do grobu”. Kiedy w latach 30. XX wieku powstała Pinakoteka, obraz został umieszczony w centralnym miejscu w Sali Barocca. Dyrektor Muzeów Watykańskich wspomina, że „dzieło pochodzi z rzymskiego kościoła Santa Maria in Vallicella, z którego zostało zabrane podczas kampanii napoleońskiej i wystawione w Luwrze we Francji. W 1815 r. wróciło do Rzymu i trafiło do Watykanu. Obraz świadczy o wielkim poświęceniu artysty i jego mecenasów”.
Reklama
Wciąż jeszcze wiele cieni kładzie się na burzliwe i fascynujące życie Caravaggia. Jednym z celów konferencji jest rzucenie na nie światła. Wśród wielu pytań, które zostaną poruszone, znajdą się m.in. relacje malarza z rodzicami, powody, dla których opuścił Mediolan, czas jego przybycia do Rzymu oraz jego wpływ na światowe malarstwo od Hiszpanii po Amerykę Łacińską.
Internetowy format sympozjum pozwala na dotarcie do jak największej liczby uczestników. „Jak mogliśmy się przekonać podczas konferencji poświęconej Rafaelowi, zorganizowanej przez Muzea Watykańskie jest to przyszłość pogłębionych badań naukowych” - mówi Barbara Jatta. Każdy dzień studyjny składa się z dwóch sesji roboczych z możliwością zadawania pytań przez uczestników.
Michelangelo Merisi, zwany Caravaggiem, urodził się w 1571 r. w Mediolanie, w 1591 przybył do Rzymu, w którym namalował swoje najznakomitsze dzieła. Był szeroko znany ze znakomitych obrazów o tematyce religijnej, rodzajowej i mitologicznej, ale także jako awanturnik, który w końcu po zabiciu człowieka w bójce musiał uciekać z Wiecznego Miasta. Zmarł w wieku 39 lat w toskańskim miasteczku Porto Ercole. Caravaggia uważa się za reformatora malarstwa włoskiego i twórcę ekspresji barokowej. Jego płótna charakteryzują się dynamiczną i diagonalną kompozycją i szczególna rolą światła, które wydobywa faktury i barwy.
W przeszklonym samochodzie wyłania się Biała Postać. Jest, widać, patrz tam na lewo: Papież Benedykt XVI, słychać pełne entuzjazmu głosy stojących obok mnie pielgrzymów. Rozpoczyna się środowa audiencja generalna na pl. św. Piotra. Jest 7 listopada. Za chwilę usłyszymy słowa Papieża: „Módlmy się, aby ten Rok Wiary był dla nas wszystkich czasem osobistego spotkania z Bogiem”. Słowa trafiają do serca. Jesteśmy na pielgrzymce słuchaczy Radia Maryja w Rzymie, jesteśmy u progów apostolskich, aby spotkać Boga i Jego namiestnika. Uczestniczyliśmy już w Mszy św. przy konfesji św. Piotra. Eucharystii przewodniczył kard. Tarcisio Bertone. Koncelebrowało ponad 20 biskupów. Wśród nich nasz Biskup Andrzej. Współkoncelebrowało stu kilkudziesięciu kapłanów z Polski. Celebrans mówił m.in.: „Przybyliście tu licznie, z Polski i innych krajów, odpowiadając na apel Benedykta XVI, by w Roku Wiary odbywać specjalne pielgrzymki do Rzymu. Pielgrzymki te są swoistym wyrazem wiary osobistej i wspólnotowej, świadectwem miłości Boga i bliźniego, znakiem nadziei, że droga życia w zawierzeniu miłosiernym dłoniom Ojca Niebieskiego znajdzie swój cel”.
Kto jest patronem leśników? Pewien niemal jestem, że mało kto zna właściwą odpowiedź na to pytanie. Zapewne wymieniano by postaci św. Franciszka, św. Huberta. A tymczasem już od ponad pół wieku patronem tym jest św. Jan Gwalbert, o czym - przekonany jestem, nawet wielu leśników nie wie. Bo czy widział ktoś kiedyś w lesie, czy gdziekolwiek indziej jego figurkę, obraz itd.? Szczerze wątpię.
Urodził się w 995 r. (wg innej wersji w 1000 r.) w arystokratycznej rodzinie we Florencji. Podczas wojny między miastami został zabity jego brat Ugo. Zgodnie z panującym wówczas zwyczajem Jan winien pomścić śmierć brata. I rzeczywiście chwycił za miecz i tropił mordercę. Dopadł go przy gospodzie w Wielki Piątek. Ten jednak błagał go o przebaczenie, żałując swego czynu i zaklinając Jana, by go oszczędził. Rozłożył ręce jak Chrystus na krzyżu. Jan opuścił miecz i powiedział: „Idź w pokoju, gdzie chcesz; niech ci Bóg przebaczy i ja ci przebaczam” (według innej wersji wziął go nawet do swego domu w miejsce zabitego brata). Kiedy modlił się w pobliskim kościółku przemówił do niego Chrystus słowami: „Ponieważ przebaczyłeś swojemu wrogowi, pójdź za Mną”. Mimo protestów rodziny, zwłaszcza swojego ojca, wstąpił do klasztoru benedyktynów. Nie zagrzał tu jednak długo miejsca. Podjął walkę z symonią, co nie spodobało się jego przełożonym. Wystąpił z klasztoru i usunął się na ubocze. Osiadł w lasach w Vallombrosa (Vallis Umbrosae - Cienista Dolina) zbudował tam klasztor i założył zakon, którego członkowie są nazywani wallombrozjanami. Mnisi ci, wierni przesłaniu „ora et labora”, żyli bardzo skromnie, modląc się i sadząc las. Poznawali prawa rządzące życiem lasu, troszczyli się o drzewa, ptaki i zwierzęta leśne. Las dla św. Jana Gwalberta był przebogatą księgą, rozczytywał się w niej, w każdym drzewie, zwierzęciu, ptaku, roślinie widział ukrytą mądrość Boga Stwórcy i Jego dobroć. Jan Gwalbert zmarł 12 lipca 1073 r. w Passigniano pod Florencją. Kanonizowany został w 1193 r. przez papieża Celestyna III, a w 1951 r. ogłoszony przez papieża Piusa XII patronem ludzi lasu. Historia nadała mu także tytuł „bohater przebaczenia” ze względu na wielkie miłosierdzie, jakim się wykazał. Założony przez niego zakon istnieje do dzisiaj. Według jego zasad żyje około 100 zakonników w ośmiu klasztorach we Włoszech, Brazylii oraz Indiach.
Jana Paweł II przypominał postać Jana Gwalberta. W 1987 r. w Dolomitach odprawił Mszę św. dla leśników przed kościółkiem Matki Bożej Śnieżnej. Mówił wówczas: „Jan Gwalbert (...) wraz ze swymi współbraćmi poświęcił się w leśnym zaciszu Apeninów Toskańskich modlitwie i sadzeniu lasów. Oddając się tej pracy, uczniowie św. Jana Gwalberta poznawali prawa rządzące życiem i wzrostem lasu. W czasach, kiedy nie istniała jeszcze żadna norma dotycząca leśnictwa, zakonnicy z Vallombrosa, pracując cierpliwie i wytrwale, odnajdywali właściwe metody pomnażania leśnych bogactw”. Papież Polak wspominał św. Jana także w 1999 r. przy okazji obchodów 1000-lecia urodzin świętego. Mimo to jego postać zdaje się nie być powszechnie znana. Warto to zmienić.
Emerytowany profesor Uniwersytetu Przyrodniczego im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, leśnik i autor wspaniałych książek na temat kulturotwórczej roli lasu, Jerzy Wiśniewski, od wielu już lat apeluje i do leśników i do Episkopatu o godne uczczenie tego właściwego patrona ludzi lasu. Solidaryzując się z apelem zacnego profesora przytoczę jego słowa: „Warto by na rozstajach dróg, w rodzimych borach i lasach stawiano nie tylko kapliczki poświęcone patronowi myśliwych, ale także nieznanemu patronowi leśników. Będą to miejsca należnego kultu, a także podziękowania za pracę w lesie, który jest boskim dziełem stworzenia. A kiedy nadejdą ciemne chmury związane z pracą codzienną, reorganizacjami, bezrobociem, będzie można zawsze prosić o pomoc i wsparcie św. Jana Gwalberta, któremu losy leśników nie są obce”.
Leon XIV jest szesnastym papieżem, który wypoczywa w Castel Gandolfo – miejscowości wybranej na letnią rezydencję papieży, począwszy od połowy XVII w. Pałac Apostolski, odwiedzony trzykrotnie przez Franciszka, został przez niego udostępniony dla zwiedzających w 2016 r. Część muzealna pozostanie otwarta również podczas pobytu Leona XIV w dniach 6-20 lipca i 15-17 sierpnia.
10 maja 1626 r. Urban VIII (Antonio Barberini) stał się pierwszym papieżem, który zatrzymał się w Castel Gandolfo. Od tego czasu do dziś ta miejscowość położona w regionie Lacjum gości papieży w okresie letnim.
W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.
