Podróże to najlepsze uniwersytety

Lidia Dudkiewicz: - Zwiedziła Pani prawie cały świat jako podróżniczka, dziennikarka, fotograf. Analizując owoce tych podróży - ogromny dorobek wydawniczy: książki, albumy, wystawy, filmy, programy radiowe i telewizyjne - wydaje się, że musiała Pani bardzo wcześnie opuścić swoje stałe miejsce zamieszkania. Podobno już w wieku 16 lat starała się Pani o przyjęcie na wyższe studia... A potem zdobywała doświadczenie życiowe w różnych profesjach, pracując nawet jako portier...

Elżbieta Dzikowska: - Istotnie, otwierałam i zamykałam drzwi w PAX-owskim klubie „Maraton”. Ale nie było to moje jedyne po studiach zajęcie. Odkurzałam też książki w Bibliotece Uniwersyteckiej, pracowałam z dziećmi w Parku Kultury, potem w Centrali Importu i Eksportu Chemikaliów CIECH. Nigdzie nie mogłam znaleźć zajęcia, które wymagałoby znajomości tak trudnego języka chińskiego, aż wreszcie gdy zdecydowałam się już studiować historię sztuki, dostałam zaproszenie do redakcji nowo powstającego pisma „Chiny”. Wkrótce jednak ten miesięcznik upadł i zaproponowano mi prowadzenie działu Ameryki Łacińskiej w „Kontynentach”. Takie były początki mojej dziennikarskiej drogi, która z czasem doprowadziła mnie do „Pieprzu i wanilii”.

Reklama

- Oczywiście, doskonale pamiętamy cykl programów telewizyjnych „Pieprz i wanilia”. Gdy polskie granice były jeszcze zamknięte, Pani rozpoczynała swoją wielką przygodę, otwierając Polakom okno na świat.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

- Najpierw był cykl programów „Tam, gdzie pieprz rośnie”, potem - Tam, gdzie rośnie wanilia”, następnie - „Tam, gdzie kwitną migdały”, „Tam, gdzie pachnie eukaliptus”... i pomysły się wyczerpały. Postanowiliśmy z mężem, Tonym Halikiem: niech będzie już tylko „Pieprz i wanilia”. Przygotowanie tych programów, połączone z wędrówkami po świecie, traktowaliśmy jako posłanie, prezent dla rodaków, świat bowiem był wówczas dla większości Polaków zamknięty. Programy stały się bardzo popularne - widzowie bowiem utożsamiali się z nami, a poza tym nadawaliśmy je ze studia w domu, co skracało dystans.

- Wielki podróżnik i mistrz reportażu Ryszard Kapuściński, pisząc o tajemnicach swojego zawodu, wyjawił, jak przygotowywał się do swoich podróży. Okazuje się, że przede wszystkim dużo czytał, a właściwie wyczytywał wszystko, co dotyczyło miejsc, do których się udawał. Zdarzało się, że jego bagaż stanowiła tylko skrzynia książek, no jeszcze ubranie na zmianę i patelnia.

- Dzisiaj niepotrzebne są już specjalne przygotowania do wypraw, nawet w odległe krainy. Książki bowiem mamy w Internecie, a dzięki karcie kredytowej można zaspokoić codzienne potrzeby.

- Jakie pamiątki najczęściej przywozi Pani ze sobą?

Reklama

- Jeżeli chodzi o przedmioty, które przywożę z podróży, to zazwyczaj są to nie tyle pamiątki, bo nie przeznaczam ich dla siebie, ile eksponaty etnograficzne, które ofiarowuję Muzeum Podróżników im. Tony’ego Halika w Toruniu - Franciszkańska 11, zapraszam! Przekazałam tam przedmioty, którymi ilustrowaliśmy program, ale powstały też nowe kolekcje, zgromadzone podczas moich wypraw do Mongolii, Chin, Indii, Nowej Gwinei, Gabonu, Etiopii i wielu innych miejsc. Zebrało się już tak dużo eksponatów, że miasto przekazało dla Muzeum sąsiednią, adaptowaną właśnie kamienicę.

- „Świat jest planetą ludzi uśmiechniętych. Jedną z cech łączących ludzi wszystkich ras i kultur jest zdolność do uśmiechania się, zdolność, którą posiadamy wszyscy, niezależnie od tego, jaki mamy kolor skóry, jakim mówimy językiem, jaką wyznajemy religię” - to słowa Ryszarda Kapuścińskiego. A Pani w 2008 r. wydała niezwykłą książkę pt. „Uśmiech świata”. Skąd ten temat?

- Podała Pani właśnie cytat z przedmowy Ryszarda Kapuścińskiego do mojego albumu. Przyjaźniliśmy się, to był chyba ostatni tekst, jaki napisał. On też wiedział, że uśmiech jest najlepszym językiem międzynarodowym, że może nawet uratować życie. A ja wydałam ten album, żeby zachęcić Polaków do częstszego uśmiechania się, bo to podobno najkrótsza droga do serca, przy tym uśmiech odmładza nas, upiększa, a powiadają też, że regeneruje pamięć. Uśmiechajmy się zatem jak najczęściej, tak jak w krajach biednych, gdzie ludzie są bardziej otwarci i życzliwi. Może właśnie dzięki uśmiechowi.

- Jakie jest Pani ulubione miejsce na świecie, a jakie w Polsce?

- Na świecie mam wiele miejsc, do których chętnie wracam, najczęściej może do Wenecji i Paryża. W Polsce kocham Bieszczady i Ustrzyki Górne, których jestem honorowym obywatelem. Mam tam nawet, w Hotelu Górskim, swój pokój z widokiem na Połoninę Caryńską.

Reklama

- Na pewnym etapie życia „Pieprz i wanilię” zamieniła Pani na „Groch i kapustę”, czyli zaczęło się systematyczne podróżowanie po Polsce i odkrywanie naszego kraju. Owocem tych wypraw jest „Groch i kapusta. Podróżuj po Polsce!”- cztery książki, w których pokazuje Pani ciekawe regiony Polski i ludzi z pasją, zachęcając do poznawania naszego kraju przez uprawianie turystyki czynnej. Proszę zaprezentować swój subiektywny przewodnik po Polsce.

- „Groch i kapusta” to tytuł nawiązujący do „Pieprzu i wanilii”. Tyle że zamiast egzotyki jest swojskość, zamiast dalekiego - to, co bliskie, nasze. W każdym tomie opisuję inny region, inną z czterech części podzielonej geograficznie Polski. Wszystkie miejsca odwiedziłam, wszystkie zdjęcia zrobiłam sama, do tego dokumentacja, pisanie, poszukiwanie do każdego rozdziału bohatera z pasją - mnóstwo pracy. Nie są to typowe przewodniki, a raczej opowieści o ciekawych miejscach, z historią, anegdotami, chciałam bowiem, żeby były to książki do czytania. Ponieważ czytelnicy oglądali niegdyś „Pieprz i wanilię”, darząc nas zaufaniem, mam nadzieję, że wierzą teraz także moim zapewnieniom, że Polska to kraj piękny i ciekawy, że warto, a nawet trzeba Polskę zwiedzać.

- Czy ludzie spędzający większość swojego życia w drodze potrafią na dłużej zamieszkać w jednym miejscu? A może nie muszą mieć stałego adresu, bo nawet poczty regularnie nie odbierają, ciągle goniąc po świecie...

- Mam stały adres i swoje miejsce na ziemi. Lubię je opuszczać, ale jeszcze bardziej - wracać. Po to jednak, żeby wyjechać znowu.

ELŻBIETA DZIKOWSKA
Podróżniczka, historyk sztuki, sinolog. Autorka wielu książek, przewodników, jak "Groch i kapusta" - cyklu nagrodzonego Bursztynowym Motylem im. Arkadego Fiedlera, a także albumów fotograficznych, jak "Uśmiech świata", oraz wystaw. Reżyser i operator filmów dokumentalnych, autorka programów telewizyjnych i audycji radiowych. Wspólnie z mężem Tonym Halikiem zrealizowali ok. 300 filmów i programów podróżniczych w cyklu "Pieprz i wanilia". Odkryli dawną stolicę Inków - Vilcabambę. Od 1998 r. Dzikowska zajęła się głównie popularyzacją ciekawych miejsc w Polsce w cyklu programów telewizyjnych pt. "Groch i kapusta". Z jej inicjatywy powstało Muzeum Podróżników im. Tony´ego Halika w Toruniu i został odsłonięty w 1999 r. pomnik Ernesta Malinowskiego, budowniczego kolei do niedawna najwyżej położonej na świecie - na przełęczy Ticlio w Peru.

Zamówienia na przewodniki Elżbiety Dzikowskiej "Groch i kapusta":
Rosikon Press
sklep internetowy
www.rosikonpress.com
tel. (0-22) 722-66-66
handel@rosikonpress.com

Urodził się około 349 r. w Antiochii w Syrii (dzisiaj Antakya na południu Turcji), tam też podejmował posługę kapłańską przez około 11 lat, aż do 397 r., gdy został mianowany biskupem Konstantynopola. W stolicy cesarstwa pełnił posługę biskupią do czasu dwóch wygnań, które nastąpiły krótko po sobie - między 403 a 407 r. Dzisiaj ograniczymy się do spojrzenia na lata antiocheńskie Chryzostoma. W młodym wieku stracił ojca i żył z matką Antuzą, która przekazała mu niezwykłą wrażliwość ludzką oraz głęboką wiarę chrześcijańską. Odbył niższe oraz wyższe studia, uwieńczone kursami filozofii oraz retoryki. Jako mistrza miał Libaniusza, poganina, najsłynniejszego retora tego czasu. W jego szkole Jan stał się wielkim mówcą późnej starożytności greckiej. Ochrzczony w 368 r. i przygotowany do życia kościelnego przez biskupa Melecjusza, przez niego też został ustanowiony lektorem w 371 r. Ten fakt oznaczał oficjalne przystąpienie Chryzostoma do kursu eklezjalnego. Uczęszczał w latach 367-372 do swego rodzaju seminarium w Antiochii, razem z grupą młodych. Niektórzy z nich zostali później biskupami, pod kierownictwem słynnego egzegety Diodora z Tarsu, który wprowadzał Jana w egzegezę historyczno-literacką, charakterystyczną dla tradycji antiocheńskiej. Później udał się wraz z eremitami na pobliską górę Sylpio. Przebywał tam przez kolejne dwa lata, przeżyte samotnie w grocie pod przewodnictwem pewnego „starszego”. W tym okresie poświęcił się całkowicie medytacji „praw Chrystusa”, Ewangelii, a zwłaszcza Listów św. Pawła. Gdy zachorował, nie mógł się leczyć sam i musiał powrócić do wspólnoty chrześcijańskiej w Antiochii (por. Palladiusz, „Życie”, 5). Pan - wyjaśnia jego biograf - interweniował przez chorobę we właściwym momencie, aby pozwolić Janowi iść za swoim prawdziwym powołaniem. W rzeczywistości, napisze on sam, postawiony wobec alternatywy wyboru między trudnościami rządzenia Kościołem a spokojem życia monastycznego, tysiąckroć wolałby służbę duszpasterską (por. „O kapłaństwie”, 6, 7), gdyż do tego właśnie Chryzostom czuł się powołany. I tutaj nastąpił decydujący przełom w historii jego powołania: został pasterzem dusz w pełnym wymiarze! Zażyłość ze Słowem Bożym, pielęgnowana podczas lat życia eremickiego, spowodowała dojrzewanie w nim silnej konieczności przepowiadania Ewangelii, dawania innym tego, co sam otrzymał podczas lat medytacji. Ideał misyjny ukierunkował go, płonącą duszę, na troskę pasterską. Między 378 a 379 r. powrócił do miasta. Został diakonem w 381 r., zaś kapłanem - w 386 r.; stał się słynnym mówcą w kościołach swego miasta. Wygłaszał homilie przeciwko arianom, następnie homilie na wspomnienie męczenników antiocheńskich oraz na najważniejsze święta liturgiczne. Mamy tutaj do czynienia z wielkim nauczaniem wiary w Chrystusa, również w świetle Jego świętych. Rok 387 był „rokiem heroicznym” dla Jana, czasem tzw. przewracania posągów. Lud obalił posągi cesarza, na znak protestu przeciwko podwyższeniu podatków. W owych dniach Wielkiego Postu, jak i wielkiej goryczy z powodu ogromnych kar ze strony cesarza, wygłosił on 22 gorące „Homilie o posągach”, ukierunkowane na pokutę i nawrócenie. Potem przyszedł okres spokojnej pracy pasterskiej (387-397). Chryzostom należy do Ojców najbardziej twórczych: dotarło do nas jego 17 traktatów, ponad 700 autentycznych homilii, komentarze do Ewangelii Mateusza i Listów Pawłowych (Listy do Rzymian, Koryntian, Efezjan i Hebrajczyków) oraz 241 listów. Nie uprawiał teologii spekulatywnej, ale przekazywał tradycyjną i pewną naukę Kościoła w czasach sporów teologicznych, spowodowanych przede wszystkim przez arianizm, czyli zaprzeczenie boskości Chrystusa. Jest też ważnym świadkiem rozwoju dogmatycznego, osiągniętego przez Kościół w IV-V wieku. Jego teologia jest wyłącznie duszpasterska, towarzyszy jej nieustanna troska o współbrzmienie między myśleniem wyrażonym słowami a przeżyciem egzystencjalnym. Jest to przewodnia myśl wspaniałych katechez, przez które przygotowywał katechumenów na przyjęcie chrztu. Tuż przed śmiercią napisał, że wartość człowieka leży w „dokładnym poznaniu prawdziwej doktryny oraz w uczciwości życia” („List z wygnania”). Te sprawy, poznanie prawdy i uczciwość życia, muszą iść razem: poznanie musi się przekładać na życie. Każda jego mowa była zawsze ukierunkowana na rozwijanie w wierzących wysiłku umysłowego, autentycznego myślenia, celem zrozumienia i wprowadzenia w praktykę wymagań moralnych i duchowych wiary. Jan Chryzostom troszczył się, aby służyć swoimi pismami integralnemu rozwojowi osoby, w wymiarach fizycznym, intelektualnym i religijnym. Różne fazy wzrostu są porównane do licznych mórz ogromnego oceanu: „Pierwszym z tych mórz jest dzieciństwo” (Homilia 81, 5 o Ewangelii Mateusza). Rzeczywiście, „właśnie w tym pierwszym okresie objawiają się skłonności do wad albo do cnoty”. Dlatego też prawo Boże powinno być już od początku wyciśnięte na duszy, „jak na woskowej tabliczce” (Homilia 3, 1 do Ewangelii Jana): w istocie jest to wiek najważniejszy. Musimy brać pod uwagę, jak ważne jest, aby w tym pierwszym etapie życia człowiek posiadł naprawdę te wielkie ukierunkowania, które dają właściwą perspektywę życiu. Dlatego też Chryzostom zaleca: „Już od najwcześniejszego wieku uzbrajajcie dzieci bronią duchową i uczcie je czynić ręką znak krzyża na czole” (Homilia 12, 7 do Pierwszego Listu do Koryntian). Później przychodzi okres dziecięcy oraz młodość: „Po okresie niemowlęcym przychodzi morze okresu dziecięcego, gdzie wieją gwałtowne wichury (…), rośnie w nas bowiem pożądliwość…” (Homilia 81, 5 do Ewangelii Mateusza). Potem jest narzeczeństwo i małżeństwo: „Po młodości przychodzi wiek dojrzały, związany z obowiązkami rodzinnymi: jest to czas szukania współmałżonka” (tamże). Przypomina on cele małżeństwa, ubogacając je - z odniesieniem do cnoty łagodności - bogatą gamą relacji osobowych. Dobrze przygotowani małżonkowie zagradzają w ten sposób drogę rozwodowi: wszystko dzieje się z radością i można wychowywać dzieci w cnocie. Gdy rodzi się pierwsze dziecko, jest ono „jak most; tych troje staje się jednym ciałem, gdyż dziecko łączy obie części” (Homilia 12, 5 do Listu do Kolosan); tych troje stanowi „jedną rodzinę, mały Kościół” (Homilia 20, 6 do Listu do Efezjan). Przepowiadanie Chryzostoma dokonywało się zazwyczaj podczas liturgii, w „miejscu”, w którym wspólnota buduje się Słowem i Eucharystią. Tutaj zgromadzona wspólnota wyraża jeden Kościół (Homilia 8, 7 do Listu do Rzymian), to samo słowo jest skierowane w każdym miejscu do wszystkich (Homilia 24, 2 do Pierwszego Listu do Koryntian), zaś komunia Eucharystyczna staje się skutecznym znakiem jedności (Homilia 32, 7 do Ewangelii Mateusza). Jego plan duszpasterski był włączony w życie Kościoła, w którym wierni świeccy przez fakt chrztu podejmują zadania kapłańskie, królewskie i prorockie. Do wierzącego laika mówi: „Również ciebie chrzest czyni królem, kapłanem i prorokiem” (Homilia 3, 5 do Drugiego Listu do Koryntian). Stąd też rodzi się fundamentalny obowiązek misyjny, gdyż każdy w jakiejś mierze jest odpowiedzialny za zbawienie innych: „Jest to zasada naszego życia społecznego (…) żeby nie interesować się tylko sobą” (Homilia 9, 2 do Księgi Rodzaju). Wszystko dokonuje się między dwoma biegunami, wielkim Kościołem oraz „małym Kościołem” - rodziną - we wzajemnych relacjach. Jak możecie zauważyć, Drodzy Bracia i Siostry, ta lekcja Chryzostoma o autentycznej obecności chrześcijańskiej wiernych świeckich w rodzinie oraz w społeczności pozostaje również dziś jak najbardziej aktualna. Módlmy się do Pana, aby uczynił nas wrażliwymi na nauczanie tego wielkiego Nauczyciela Wiary.