Reklama

„Ormiańskie serce dla Polski”

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Lwów - miasto trzech katolickich arcybiskupstw: łacińskiego, greckokatolickiego i ormiańskiego - związał się od stuleci z historią polskich Ormian. Dali oni Polsce ludzi zasłużonych w różnych dziedzinach, spośród których do najwybitniejszych należy abp Józef Teodorowicz, dziś prawie zapomniany, a na przełomie wieków XIX i XX oraz w dwudziestoleciu Polski niepodległej odgrywający wielką rolę w życiu religijnym, kulturalnym i politycznym. Dlatego ze szczególną uwagą trzeba przyjąć film dokumentalny pt. „Ormiańskie serce dla Polski”, autorstwa ks. Andrzeja Baczyńskiego i red. Tadeusza Szymy, pokazany w październiku br. w auli Wyższego Seminarium Duchownego w Częstochowie w ramach VI Dni Kultury Chrześcijańskiej.

Wspomnienia świadków

Już pierwsze chwile projekcji bardzo sugestywnie przenoszą widza w miniony świat, widziany przez pryzmat osobistych wspomnień świadków. Rozwija się panorama życia Józefa Teodorowicza od dzieciństwa w Żywaczu i Stanisławowie, poprzez studia prawnicze w Czerniowcach, kryzys wiary, wstąpienie na Wydział Teologiczny we Lwowie, pierwsze lata pracy kapłańskiej - a wszystko na tle miejsc z nim związanych, widzianych współcześnie, jak i utrwalonych na archiwalnych zdjęciach oraz we fragmentach zapisów filmowych. Klimat tworzą relacje świadków, którzy stają się współbohaterami filmu, i obrazy życia miejskich ulic sprzed lat. Stuletni profesor Krzysztof Donigiewicz opowiada z przejęciem; dystyngowana pani Janina Zamojska mówi o minionych wydarzeniach, a na ścianach widać obrazy z rodzinnej kolekcji, jakieś wnętrze dworku, może Rychter-Janowskiej, w stylowych złoconych ramach - martwa natura z kwiatami w wazonie współbrzmi z pięknym językiem opowieści. To wszystko decyduje o szczególnej wartości filmu jako dokumentu.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Działalność publiczna

Autorzy filmu, z pomocą historyka, starają się dotknąć istotnych aspektów działalności publicznej abp. Teodorowicza. Aktywność ta była ogromna. Angażował się on w sprawy zarówno Polski pod zaborami, jak i w Polsce odrodzonej: rok 1905, sprawa Górnego Śląska 1919-22, narażając się nawet na konflikt z dyplomacją watykańską, a zarazem wykorzystując dla dobra polskiego Kościoła swoją mocną pozycję w Watykanie. Skutecznie docierał np. z informacjami o sytuacji na ziemiach polskich do papieża Piusa X - przez wprowadzenie do najbliższego otoczenia papieża ks. Adama Sapiehy jako jego sekretarza. Przyjaźń Józefa Teodorowicza i Adama Stefana Sapiehy, późniejszego biskupa krakowskiego i kardynała, który tak dużą rolę odegrał w życiu Karola Wojtyły, została w filmie ukazana m.in. przez zacytowanie listów, pozbawionych wszelkiej pozy i sztuczności, brzmiących bardzo współcześnie. Tak zresztą współcześnie i aktualnie, przy całym swym patosie, brzmią też wykorzystane w narracji filmowej słowa arcybiskupa z jego kazań, nagranych wówczas przez Polskie Radio, a obecnie wydanych na płytach CD.

Reklama

Kontekst historyczny

Niektóre aspekty działalności abp. Teodorowicza, jego działalność partyjna i parlamentarna, mogą być właściwie zrozumiane tylko w kontekście historycznym. Zawsze aktualne jednak pozostają patriotyzm i poczucie powszechności Kościoła, troska o dzieci i młodzież, o rozwój duchowy inteligencji, o narodową kulturę ormiańską i polską, o język, liturgię, zabytki - przejawiające się w konkretnych inicjatywach, a także docenianie roli sztuki w Kościele.
Wielkim dziełem abp. Teodorowicza jest rekonstrukcja, rozbudowa i ozdobienie wnętrz XIV-wiecznej katedry ormiańskiej we Lwowie, oraz przywrócenie jej ormiańskiego charakteru. To podjęte przez niego jako jedno z najważniejszych zadań na początku XX wieku, - a prowadzone było przez ponad 30 lat, do końca życia. Monumentalne kompozycje Jana Henryka Rosena, nawiązującego do nurtu prerafaelitów, oraz mozaiki według kartonów Józefa Mehoffera stworzyły całość o wielkiej sile wyrazu. „W rezultacie długoletniej pracy świątynia otrzymała jednolity wystrój, łączący fragmenty staroormiańskiej architektury, ornamentyki i malarstwa z nowoczesną stylistyką” (J. Smirnow, Lwów 2006).
Śmierć abp. Teodorowicza 4 grudnia 1938 r. oznaczała koniec pewnej epoki w dziejach Kościoła ormiańskiego we Lwowie. Po wojnie, pod władzą sowiecką, aresztowano administratora archidiecezji - ks. inf. Dionizego Kajetanowicza, a katedrę zamieniono na magazyn obrazów. Dopiero w niepodległej Ukrainie nastąpił stopniowy powrót świątyni do funkcji sakralnej, ale w ramach ustanowionej oficjalnie przez katolikosa Karekina I diecezji Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego. Pierwsza od 50 lat Msza św. została odprawiona w Wigilię Bożego Narodzenia 5 stycznia 2001 r., zaś 18 maja 2003 r. głowa tego Kościoła - katolikos Karekin II dokonał ponownego poświęcenia świątyni.
Warto tu przypomnieć ogromne zbliżenie, jakie się dokonało, także na płaszczyźnie doktrynalnej, między Kościołem Rzymskokatolickim a Apostolskim Kościołem Ormiańskim dzięki Pawłowi VI, Janowi Pawłowi II i kolejnym patriarchom: Wazgenowi I, Karekinowi I i Karekinowi II. Wzruszającym świadectwem ciepłych stosunków była, udaremniona przez chorobę, chęć Jana Pawła II odwiedzenia umierającego Karekina I, a następnie podróż Papieża do Armenii. Bogata i bolesna historia Ormian znalazła pełne docenienie w papieskich wystąpieniach.

Reklama

Obrazy zniszczeń

O obecnym statusie lwowskiej katedry ormiańskiej nie informuje się w filmie. Są przedstawione natomiast przejmujące obrazy zniszczeń świątyń w czasach bolszewizmu i trwające nadal ich efekty (sala gimnastyczna w niszczejącym kościele). Są też zapisy rujnowania Cmentarza Orląt Lwowskich w latach 70. i relacja o potajemnym przeniesieniu trumny abp. Teodorowicza. Ciekawe, że w opracowaniach pojawiają się różne daty tego przeniesienia: 1939, 1945-6, tymczasem - według osoby wtajemniczonej w całe przedsięwzięcie - miało to miejsce w 1971 r. Obecnie, choć Cmentarz Orląt Lwowskich jest odbudowany wraz z grobem arcybiskupa, ponowny jego pochówek natrafia na opory ze strony administracji. Zwracał na to uwagę duszpasterz Ormian w Polsce, ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski („Tygodnik Powszechny” nr 36, 2002). Dotąd nic się pod tym względem nie zmieniło, mimo podejmowanych interwencji na szczeblu rządowym.

Wdzięczna pamięć

70. rocznica śmierci abp. Teodorowicza, która będzie uczczona w polskim parlamencie specjalną wystawą, stwarza dobrą okazję, aby doczesne szczątki osoby tak zasłużonej spoczęły na dawnym miejscu. Natomiast - jak podano w ogłoszeniu na stronie internetowej Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich - pierwszy w Polsce obelisk ku czci abp. Teodorowicza został poświęcony 26 października w Ryczeniu na Dolnym Śląsku.
Film „Ormiańskie serce dla Polski” pozostawia niedosyt w dobrym znaczeniu tego słowa: wzbudza pragnienie poznania również innych osób z nie tak dawnej przeszłości, które odegrały dużą rolę w naszej historii, w różnych dziedzinach życia. Także wybitnych przedstawicieli hierarchii kościelnej, szczególnie tych, których działalność i słowa z dzisiejszej perspektywy z różnych względów nie straciły na aktualności i w nowych czasach mogą tym silniej przemawiać przykładem. Mógłby się wśród nich znaleźć pierwszy ordynariusz częstochowski bp Teodor Kubina. Związanemu pochodzeniem z Częstochową Tadeuszowi Szymie byłby to zapewne temat szczególnie bliski. A skoro autorzy sięgnęli do postaci łączącej dwa narody, proponuję zajęcie się w kolejności inną postacią z tego samego co abp Teodorowicz czasu - biskupem wileńskim Jerzym Matulewiczem, beatyfikowanym przez Jana Pawła II. Cykl filmowych biografii, zwłaszcza wzbogacony opowieściami osób pamiętających ludzi i wydarzenia, byłby dla kultury polskiej niezwykle cenny.

2008-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Wspomnienie św. ks. Zygmunta Gorazdowskiego

[ TEMATY ]

święty

Lowdown/pl.wikipedia.org

Obraz św. ks. Zygmunta Gorazdowskiego w kaplicy jego imienia w klasztorze Franciszkanów w Sanoku

Obraz św. ks. Zygmunta Gorazdowskiego w kaplicy jego imienia w klasztorze Franciszkanów w Sanoku

26 czerwca w liturgii Kościół w Polsce wspomina św. ks. Zygmunta Gorazdowskiego zwanego "ojcem ubogich i księdzem dziadów". Przed laty kanonizował go papież Benedykt XVI.

Ks. Zygmunt Gorazdowski żył w latach 1845-1920, był kapłanem diecezjalnym i założycielem Zgromadzenia Sióstr św. Józefa. Beatyfikował go 26 czerwca 2001 r. we Lwowie papież Jan Paweł II, a kanonizował 23 października 2005 r. papież Benedykt XVI i była to pierwsza kanonizacja w czasie jego pontyfikatu.

CZYTAJ DALEJ

Wrocław/katedra: organy trafiły do renowacji. To jeden z największych instrumentów tego typu na świecie

2024-06-25 15:20

Marzena Cyfert

Konferencja prasowa poświęcona katedralnym organom

Konferencja prasowa poświęcona katedralnym organom

W święto Jana Chrzciciela, patrona katedry wrocławskiej, Wrocławia i archidiecezji odbyła się konferencja prasowa poświęcona katedralnym organom. O budowie instrumentu, jego remoncie i znaczeniu mówili: ks. Paweł Cembrowicz, proboszcz parafii katedralnej, Włodzimierz Patalas, sekretarz miasta oraz organmistrz Dariusz Zych.

Organy zostały wybudowane w latach 1911-1913 dla Hali Stulecia i wówczas były największe na świecie. Mający obecnie ponad 13 tys. piszczałek instrument nadal utrzymuje się w światowej czołówce pod względem wielkości.

CZYTAJ DALEJ

Gdańsk: Wymazywanie historii w Muzeum II Wojny Światowej. Zniknęli rtm. Pilecki, o. Kolbe i Ulmowie

2024-06-26 13:52

[ TEMATY ]

Muzeum II Wojny Światowej.

Karol Porwich/Niedziela

Nocą z 24 na 25 czerwca z ponad 5 tys. metrów kwadratowych wystawy głównej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku zostali usunięci polscy bohaterowie. Nie zobaczymy tam już rtm. Witolda Pileckiego, św. o. Maksymiliana Kolbe oraz bł. rodziny Ulmów. O skandalicznym działaniu dyrekcji placówki poinformował dr Karol Nawrocki, prezes Instytutu Pamięci Narodowej.

Dr Karol Nawrocki zwiedzał dziś Muzeum wraz z dr. Markiem Szymaniakiem i dr. Tomaszem Szturą. Przyznał, że to, co zobaczyli na wystawie głównej – jest szokujące.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję