Dzisiaj nikt nie ma wątpliwości, że informacja o wyborze Karola Wojtyły na papieża powinna zająć czołówki gazet. Ale 16 października 1978 r., w czasach szalejącej cenzury, nie było to w Polsce takie oczywiste.
Gdy nad Kaplicą Sykstyńską pojawił się biały dym, kard. Pericle Felici wyszedł na balkon usytuowany nad Placem św. Piotra w Rzymie. Z trudem wymawiając nazwisko kard. Wojtyły, oznajmił światu: „Habemus papam”. Po tych słowach rozległ się głos samego Papieża: „Nie wiem, czy potrafię wyrażać się jasno w waszym... w naszym języku włoskim. Gdybym się pomylił, poprawcie mnie” - mówił.
Polskie media wpadły w popłoch. Zaskoczone wyborem Polaka na papieża, wiedziały, że zanim zamieszczą tę informację, będzie zapewne potrzebne „oficjalne stanowisko partii” w tej sprawie. Dlatego też, jak zaznacza George Weigel w książce „Świadek nadziei”, polska telewizja nie od razu powiadomiła o wyborze Jana Pawła II. Jak natomiast zareagowały dzienniki?

Kineskopy były ważniejsze

Gazety zamieściły jedynie krótką, lakoniczną informację. Rządowy „Żołnierz Wolności” 17 października donosił, że „papieżem został wybrany Polak, współrodak narodu, który przeszedł piekło wojny, dokonał głębokich przeobrażeń w swojej ojczyźnie i idzie drogą wszechstronnego rozwoju, co jest powszechnie dostrzegane”. „Trybuna Ludu”, również z datą 17 października, w prawym górnym rogu odnotowała informację za Polską Agencją Prasową: „Kardynał Karol Wojtyła, dotychczasowy arcybiskup metropolita krakowski, został wybrany w poniedziałek 16 bm. kolejnym papieżem Kościoła rzymskokatolickiego. Przybrał on imię Jan Paweł II. Wiadomość o wybraniu polskiego duchownego nowym papieżem została ogłoszona z balkonu Bazyliki św. Piotra przez kardynała - diakona Pericle Felici wobec licznie zgromadzonych”. Notka zawiera również fragment wystąpienia Ojca Świętego oraz krótki życiorys nowego Papieża. „Życie Warszawy”, podobnie jak „Trubuna Ludu”, dało cytowaną za PAP informację. Nie znalazła się ona jednak na głównym miejscu w gazecie. Jej czołówkę stanowił bowiem artykuł: „Polkolor - coraz bliżej produkcji kineskopów kolorowych”.
Obszerniejszą relację zamieściło jedynie „Słowo Powszechne”. Dziennik ten całą pierwszą stronę poświęcił wyborowi Jana Pawła II. Nad winietą gazety znalazł się nawet nadtytuł: „Habemus papam Joannem Paulum II”. Nad zdjęciem Ojca Świętego, który udziela błogosławieństwa „Urbi et orbi”, widniał napis: „Kardynał Karol Wojtyła następcą świętego Piotra”. Komentarz odredakcyjny natomiast zwraca uwagę na - nigdzie indziej nieodnotowaną - ciągłość historyczną: „Poprzez ten wybór uhonorowana została niejako cała tysiącletnia tradycja chrześcijaństwa polskiego: jego zawsze żywa, głęboka i żarliwa wiara, jego silne związki z glebą ojczystą, z losem narodu”.
W Polsce końca lat siedemdziesiątych istniały zatem nikłe możliwości uzyskania dokładniejszych informacji z wyboru kard. Wojtyły na papieża. Nie było jeszcze Katolickiej Agencji Informacyjnej (powstała dopiero w 1995 r.), również media elektroniczne poświęcały temu wydarzeniu stosunkowo niewiele miejsca, w dodatku ściśle je cenzurując.

„Socjalistyczne korzenie” Karola Wojtyły

Po wyborze Jana Pawła II na polskich władzach spoczął obowiązek przesłania gratulacji do Watykanu. Jak pisze Marco Politi w książce pt. „Jego Świątobliwość Jan Paweł II i nieznana historia naszych czasów”, polecenie przygotowania telegramu gratulacyjnego dla nowego Papieża otrzymał Stanisław Kania. „Trzeba było pisać ciepło i przyjaźnie i dać wyraz radości i zaszczytu, jaki spotkał «wielkiego syna narodu polskiego»”.
Komunistyczna prasa z satysfakcją odnotowała życzenia dla Papieża, jakie przesłali mu przedstawiciele polskich władz, eksponując tę informację na czołówkach gazet. Informacja ta znalazła się w dziennikach już 18 października. Treść zamieszczonej w prasie depeszy brzmiała: „W związku z wyniesieniem Waszej Świątobliwości do godności Papieża przesyłamy w imieniu narodu i najwyższych władz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej serdeczne gratulacje i najlepsze życzenia. Doniosła decyzja kardynalskiego konklawe sprawia Polsce wielką satysfakcję”. Prasa cytuje to pismo w całości, z dumą i satysfakcją podkreślając, iż „na tronie papieskim po raz pierwszy w dziejach jest syn polskiego narodu, budującego w jedności i współdziałaniu wszystkich obywateli wielkość i pomyślność swej socjalistycznej Ojczyzny; narodu znanego w świecie ze szczególnego umiłowania pokoju”.
W gazetach codziennych z 20 października znalazła się odpowiedź Papieża - krótka depesza do najwyższych władz PRL, zawierająca podziękowanie Jana Pawła II i zapewnienie, iż Ojciec Święty „gorąco pragnie, aby Polska rozwijała się duchowo i materialnie w pokoju, sprawiedliwości i szacunku dla każdego człowieka”. Gazety zamieściły także informację, podaną za PAP, że Henryk Jabłoński, przewodniczący Rady Państwa PRL, weźmie udział w inauguracji pontyfikatu.