Dlaczego istnieje zło, skoro Pan Bóg jest dobry?
Papież odpowiada: nie ma takiego zła, z którego Bóg nie wyprowadziłby dobra.

14 marca 2005 r. - pierwszy dzień, który Ojciec Święty spędził w domu po powrocie ze szpitala - był zarazem dniem polskiej prezentacji książki Jana Pawła II pt. „Pamięć i tożsamość”. - Obraca się ona wokół trzech tematów: po pierwsze - skąd zło, po drugie - ojczyzna, po trzecie - Polska - mówił w Sekretariacie Episkopatu w Warszawie o. Maciej Zięba, znawca papieskiego nauczania. Ks. prał. Paweł Ptasznik, szef Sekcji Polskiej Sekretariatu Stanu, ujawnił, że książka ta była tak ważna, że długo czekała na ukończenie. Papież pracował nad nią w różnych miejscach, nawet podczas wcześniejszych pobytów w szpitalu.
Przed laty właśnie do Polikliniki Gemellego przyjeżdżał do Ojca Świętego z przenośnym komputerem abp Stanisław Ryłko, który nanosił papieskie poprawki. Chował je później do żółtej teczki. A Papież go przynaglał, mówiąc: „Stasiu, jak tam żółta teczka?”.
Książka nie od razu miała taki kształt, jak teraz. Jest ona zapisem rozmów, które w 1993 r. w Castel Gandolfo prowadzili z Ojcem Świętym prof. Krzysztof Michalski i nieżyjący już ks. prof. Józef Tischner. - Rozmowy były fascynujące, był to najważniejszy czas w moim życiu - mówił obecny na promocji prof. Michalski, założyciel wiedeńskiego Instytutu Nauk o Człowieku. Jego zdaniem, jednym z najciekawszych motywów tej książki jest problem cierpienia, zwłaszcza niezawinionego, i chrześcijańska próba rozumienia jego sensu. - Papież stawia siebie i Kościół po stronie cierpiących, stara się znaleźć przyczyny i rodzaje cierpienia, a następnie wskazać drogę, która by pozwoliła znaleźć w tym cierpieniu coś więcej. Dla Papieża ma ono wymiar tajemnicy, ale nie jest to cierpienie prowadzące do śmierci, jest zapowiedzią czegoś innego - czegoś, czego nie znamy.
Zdaniem o. Zięby, to najbardziej polska i najbardziej inspirująca książka Jana Pawła II, skondensowane bogactwo myśli. - Cała historia Europy i Polski jest wchłonięta w wizję teologiczną. Jest to wielka sztuka syntezy Papieża jako myśliciela i teologa - podkreślał.
Podobną opinię wyrażał ks. prał. Ptasznik, który od 1997 r. zajmował się redakcją dzieła. - W tej książce zawarta jest historia człowieka i ludów, widziana z perspektywy historii zbawienia. Ideą przewodnią książki jest spojrzenie na cierpienie i rozliczenie ideologii dominujących w XX wieku, przy czym Jan Paweł II nie zatrzymał się na rzeczywistości zła, pokazał również dobro, które w planach Bożych zawsze ma ostateczne słowo - mówił Ksiądz Prałat.
Analizując treść książki, o. Zięba podkreślił, że Papież skupił się na trzech tematach. Po pierwsze, na odwiecznym pytaniu: skąd zło?
- Odpowiedź Jana Pawła II jest mocna: początek wielkich problemów widzi w epoce oświecenia, które sprzeciwiło się temu, czym Europa stała się w wyniku ewangelizacji. Proponowało świat bez Kościoła i bez Chrystusa, a to z kolei wiodło do relatywizacji wartości moralnych i praktycznego hedonizmu - mówił o. Zięba. - Ale Ojciec Święty mówi też o dobrych owocach oświecenia: prawach człowieka, wolności, równości, sprawiedliwości.
Drugim wielkim zagadnieniem jest, zdaniem o. Zięby, temat: ojczyzna. - Papież ukazuje to zagadnienie bardzo emocjonalnie, przypomina o związkach ojczyzny z ojcowizną, narodu z rodzeniem i - co ciekawe - wywodzi te pojęcia z Księgi Rodzaju.
Wreszcie trzeci temat: Polska. - Nie ma tak polskiej książki papieskiej, jak Pamięć i tożsamość - podkreślał o. Zięba. Wykazał, że przewija się w niej cała panorama dziejów Polski, od Piastów i Jagiellonów po dziś. - Szczególną uwagę Papież zwrócił na Polskę Jagiellonów, która jest nieznana w świecie i niedoceniana w Polsce. Przypomina, jak wiele sam czerpał z tej epoki.
Prymas Polski natomiast zwrócił uwagę, że książkę tę warto czytać razem z opublikowanym niedawno zapisem rekolekcji watykańskich kard. Wojtyły Znak, któremu sprzeciwiać się będą.
Książkę Pamięć i tożsamość wydał krakowski „Znak” w nakładzie 400 tys. egzemplarzy. Gdy prezes Wydawnictwa - Henryk Woźniakowski wręczył Papieżowi pierwsze egzemplarze polskiego wydania, Ojciec Święty powiedział: „Niech teraz idzie między ludzi”.
Honorarium autorskie z polskiego wydania książki Papież przekaże na stypendia im. ks. Tischnera w Instytucie Nauk o Człowieku.

Ks. prał. Paweł Ptasznik, szef Sekcji Polskiej Sekretariatu Stanu:
- Gdy w 1995 r. przybyłem do Watykanu, usłyszałem, jak Ojciec Święty mówił do ks. Ryłki: „Stasiu, jak tam żółta teczka?”. W 1997 r. papieskie pytanie znowu powróciło. Nowe obowiązki ks. Ryłki nie pozwalały mu jednak na kontynuację prac, zaproponował więc Ojcu Świętemu, bym ja zajął się „żółtą teczką”. Papież się zgodził. I tak zaczęła się moja przygoda z tą książką. Na początku był to tekst ciągły, podzielony na trzy rozdziały, ale Papieżowi to nie odpowiadało. Mówił, że pytania są ważne, gdyż nie jest to wykład akademicki, ale rozmowa.
Tytuł tej książki powinien brzmieć: Pamięć, tożsamość, proroctwo. Ale Ojciec Święty nigdy by się na to nie zgodził, daleki jest od uważania siebie za proroka. Warto jednak zwrócić uwagę na profetyczny wymiar myśli Jana Pawła II, zawarty w tej publikacji.

O. Maciej Zięba, dominikanin, znawca papieskiego nauczania:
- Tym, co uderza podczas lektury tej książki, jest soczystość i kondensacja. To gęsta i mocna książka. Czytając ją, cały czas pragnąłem, by była dwa razy dłuższa. Na każdym zdaniu widać odciski palców Jana Pawła II. Jest to dzieło bardzo autorskie, ukazuje charakterystyczne myślenie Wojtyły, jeszcze jako biskupa i kardynała. Zawiera wątek cierpienia, miłosierdzia, a także profetyczny wątek nadziei. Stawia nowe pytania i wyzwania. Wreszcie, książka utkana jest z odniesień do polskiej historii, może być więc trudna w odbiorze dla czytelników zagranicznych. Z drugiej strony - dużo powie im o Polsce. Papież rozważa też problem wolności człowieka i dobrego jej używania.