Z chwilą przeniesienia z Rudy do Wielunia siedziby kasztelanii i nadania praw miejskich Wieluniowi w 1283 r. kościół w Rudzie zaczął podlegać kościołowi wieluńskiemu. Od tej chwili kościół parafialny w Wieluniu nosił dwie nazwy: Michała Archanioła i Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. W 1419 r. został podniesiony do rangi kolegiaty, co potwierdzono dokumentem z 1469 r. Godność tę kościół zachował do 1824 r., czyli do chwili zniesienia Archidiakonatu Wieluńskiego. Kościół farny został zbombardowany przez Niemców 1 września 1939 r. i rozebrany do fundamentów 3 lata później.

Kościół poaugustiański

Po II wojnie światowej, od 1946 r., funkcję kościoła parafialnego zaczął pełnić kościół poaugustiański nabyty na potrzeby parafii przez bp. Teodora Kubinę. Świątynia miała tytuł Bożego Ciała. Jej historia według legendy o powstaniu Wielunia sięga 1217 r. i czasów Władysława Odonica. Do pierwotnej nazwy dodano nazwę Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Od 20 października 1965 r., czyli od chwili reaktywowania kapituły wieluńskiej przez papieża Pawła VI, reaktywowano także kolegiatę.

Dzisiejsza kolegiata to najstarszy współcześnie istniejący kościół wieluński. Augustianie pojawili się w Wieluniu ok. 1350 r. Wtedy też pewnie lokowano nowy kościół murowany, co wiązało się z odbudową Wielunia przez Kazimierza Wielkiego po pożarze miasta w 1335 r. Kościół ten w XV wieku zrabował książę oświęcimski, a w XVII wieku, w czasie potopu, zrujnowali Szwedzi. Kolejne zniszczenia przyniósł pożar miasta w 1858 r. (obraz uratowano) i represje carskie po upadku powstania styczniowego w 1864 r. Klasztor augustianów w Wieluniu pozbawiono nowicjatu, uczyniono go klasztorem etapowym dla zakonników ze skasowanych klasztorów. Przebywało w nim wtedy 22 ojców, 3 kleryków i jeden laik. Przeorem był w tym trudnym czasie Dionizy Lebiedziński.

W 1893 r. kościół augustianom odebrano i przekazano diecezji. Władze zaborcze przejęły też bibliotekę klasztorną. W 1921 r. kościół i klasztor przejęli Misjonarze Świętej Rodziny i prowadzili tu seminarium duchowne. Oni wykonali tynki na ścianach zewnętrznych. W czasie II wojny światowej Niemcy przetrzymywali tu ludność żydowską przed wywózką do obozu w Chełmnie n. Nerem. Później przekształcono go w magazyn zbożowy. Mimo zniszczenia kościoła obraz Matki Bożej Pocieszenia znów ocalał.

Sanktuarium i obraz Matki Bożej Pocieszenia

Dziś kościół kolegiacki jest sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia. Słynący łaskami obraz mieści się w kaplicy po prawej stronie nawy (prawa strona głównego ołtarza). Umieszczony jest w pięknym barokowym ołtarzu. W najwyższej części ołtarza jest płaskorzeźba z Pietą, poniżej herb Nałęczów „topór” z majuskułą KZMRBSW. Obraz Matki Bożej Pocieszenia o wymiarach 84 cm x 66 cm mieści się w centralnej części ołtarza. Jest on namalowany farbą olejną na luźno tkanym płótnie, naklejonym na deskę lipową.

Na obrazie widzimy Matkę Bożą trzymającą na kolanach małego Jezusa. Dziecię Jezus patrzy na Matkę. Twarz Maryi jest pełna dobroci, ale smutna i zamyślona. Maryja ubrana jest w suknię w kolorze jasnej czerwieni i granatowy płaszcz przerzucony przez prawe ramię. W prawej ręce trzyma białą stylizowaną różę. Na skrawku płaszcza, który spada Maryi przez lewe ramię, widnieje napis: „Monstra Te esse Matrem”(Okaż się nam Matką) oraz wizerunek fundatora. Jezus ubrany w sukienkę z tiulu leży na zielonej tkaninie i czerwonej poduszce pod głową. Na odwrocie obrazu czytamy: „Namalowany w 1640 roku z fundacji Stanisława Starowskiego, przeora krakowskiego, przekazany dla kościoła augustianów w Wieluniu”.

Kult Matki Bożej Pocieszenia do II wojny światowej

Z chwilą przybycia do Wielunia obraz został otoczony wielką czcią i zaczął słynąć łaskami, co w kronice kościelnej z lat 1658-86 zapisał przeor augustianów wieluńskich Amadeusz Małaczyński: „W kościele znajduje się sławny obraz Matki Bożej, który Bóg raczył ozdobić łaskami. Do tego obrazu przybywa wielu wiernych, którzy znajdują tutaj ulgę w swoich trudnościach, pociechę w nieszczęściach oraz uzdrowienie w chorobach i w dowód wdzięczności zostawiają swoje wota”.

Kult Maryi w tym miejscu umocnił się po 1675 r., kiedy papież Klemens X ustanowił święto Matki Bożej Pocieszenia. Inną ważną data był 2 września 1685 r. i powołanie przy klasztorze Bractwa Matki Bożej Pocieszenia. Wierni na utrzymanie kaplicy i obrazu czynili liczne zapisy. Kult szerzył się aż do II wojny światowej. Matkę Bożą czczono odpustem w pierwszą niedzielę po wspomnieniu świętych: Moniki (27 sierpnia) i Augustyna (28 sierpnia).

Nowy etap w rozwoju kultu

W roku milenijnym 1966 odpust ku czci Matki Bożej Pocieszenia połączono z obchodami 1000-lecia chrztu Polski. Mszy św. koncelebrowanej przez kapłanów ocalonych w Dachau przewodniczył bp Karol Pękala.

W 1967 r. obraz poddano konserwacji w Pracowni Konserwacji Zabytków w Warszawie staraniem proboszcza ks. Edwarda Banaszkiewicza. Wizerunek pokrywa srebrna sukienka zdobiona motywami roślinnymi (arcydzieło sztuki złotniczej). W tym samym stylu wykonane są korony. Widoczne są tylko dłonie Maryi i Jezusa.

11 września 1968 r. kard. Stefan Wyszyński zezwolił na odprawianie Eucharystii przy ołtarzu Matki Bożej Pocieszenia w każdą środę.

Koronacja

Szczególnego splendoru kaplicy i obrazowi dodał akt koronacji koronami papieskimi. 5 września 1971 r. dokonali go prymas Polski kard. Stefan Wyszyński w asyście kard. Karola Wojtyły i biskupa częstochowskiego Stefana Bareły. W uroczystości wzięło udział kilkudziesięciu biskupów z całej Polski, wielu kapłanów diecezjalnych i zakonnych, siostry z wielu zgromadzeń i rzesze wiernych.

W kazaniu kard. Wyszyński mówił m.in.: „Z jasnej Góry – duchowej stolicy Polski – przybywamy tutaj, do Wielunia, do miasta niewielkiego wprawdzie, ale mającego bogatą przeszłość. Znamy jego dzieje. Podziwiamy jego zabytki, zachwycamy się wspaniałą architekturą waszej świątyni. Z Jasnej Góry Królowej Polski przychodzimy do Wielunia – jak gdyby do polskiego Betlejem. (…) W tym mieście Maryja od wieków czczona jest jako Matka Pocieszycielka Ludu Wieluńskiego. (…) Przyglądając się temu obrazowi, jak na kolanach Bożej Rodzicielki spoczywa Dziecię Jezus, w pozycji właściwej tylko w gronie rodzinnym, przypominacie sobie z pewnością i waszą radość macierzyństwa, gdy z woli Boga wydałyście na świat nowe życie, nowego człowieka. Jakże taką radością mogłyście się nie podzielić z najlepszą Matką! Przybiegałyście więc tutaj, aby dziękować Maryi za każde dziecko. Dlatego dzisiaj, gdy koronujemy waszą Pocieszycielkę i Wspomożycielkę, Świętą Bożą Rodzicielkę i Karmicielkę, wiemy, że skupia się na Niej radość i wdzięczność matek ziemi wieluńskiej. (…) Zeszliśmy z Jasnej Góry do «kołyski» stojącej na wieluńskim bruku, na którym czuwa Matka, Rodzicielka i Opiekunka wszystkich rodzących. Wołamy do Niej: Okaż się Matką dla całej Polski! Okaż się Pocieszeniem dla każdej rodziny”.

Srebrny jubileusz

W 1996 r. srebrny jubileusz koronacji listem pasterskim przekazanym na ręce metropolity częstochowskiego abp. Stanisława Nowaka uczcił Jan Paweł II.

Papież Polak pisał: „Przed dwudziestu pięciu laty pielgrzymowałem do tego Sanktuarium, aby wraz z księdzem prymasem Stefanem Wyszyńskim dokonać koronacji łaskami słynącego obrazu. Przyozdobiliśmy wizerunek Bogarodzicy królewskim diademem, pragnąc w ten sposób wyrazić pragnienie, by Ona władała i przewodziła, jako nasza Matka i Królowa. Dziś ponawiamy ten akt oddania, dziękując Bogu za wszystkie łaski, jakich w ciągu tego ćwierćwiecza udzielał potrzebującym przez wstawiennictwo Matki Pocieszenia. Jej łaskawej opiece zawierzam wszystkich zgromadzonych w Wieluniu i cały Kościół w Polsce i na świecie. Z serca błogosławię”.

Metropolita częstochowski abp Stanisław Nowak pisał: „Dziś, po 25 latach od tej wspaniałej koronacji, nasze serca na nowo biją gorącą miłością do Maryi i na nowo otwierają się na pocieszenie od Boga, które płynie do nas dzięki przemożnemu Jej orędownictwu” (…).

Zaproszenie

Dziś, w przededniu złotego jubileuszu koronacji, przypominamy tamte wydarzenia i zapraszamy do Wielunia 5 września. Mszy św. jubileuszowej o godz. 12 będzie przewodniczył biskup rzeszowski Jan Wątroba, syn ziemi wieluńskiej. Uroczystości poprzedziły odpust ku czci Matki Bożej Pocieszenia z Sumą celebrowaną przez abp. Wacława Depo, metropolitę częstochowskiego, oraz misje parafialne prowadzone przez byłego wikariusza parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, ks. Tomasza Podlewskiego.