Reklama

Z dziejów Wilna i Wileńszczyzny

Było państwo "Litwa Środkowa"

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Nowo powstała w listopadzie 1918 r. Polska była małym państwem kadłubowym i toczyła wojny o rozszerzenie terytorium. W świadomości polskiej dominowała wtedy idea odbudowy Polski Jagiellońskiej, tzn. Polski mającej szerokie Kresy Wschodnie. Należało do nich Wilno i Wileńszczyzna. Kresy Północno-Wschodnie zajęte były przez wojska niemieckie, które stopniowo opuszczały je, a w ślad za ustępującymi Niemcami postępowała Armia Czerwona, która opanowała Wilno w styczniu 1919 r., pomimo dramatycznego oporu Samoobrony Wileńskiej.
Problem Wilna był trudnym wyzwaniem dla Polski, której armia była w stanie organizacji. Ale Wódz Naczelny Józef Piłsudski rozkazał tuż przed świętami Wielkanocnymi 1919 r. uderzyć na Lidę i Wilno i oswobodzić je. To ryzykowne zadanie wykonane zostało przez grupę wojsk gen. Edwarda Rydza-Śmigłego.
Rankiem w Wielką Sobotę do Wilna dotarła grupa kawalerii i utrzymała się do czasu przybycia piechoty. W Niedzielę Wielkanocną 20 kwietnia bolszewików nie było już w Wilnie, a w poniedziałek wjechał do miasta Józef Piłsudski. Niezwłocznie wydał on odezwę do ludności byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, zapowiadając wolność wyboru spraw narodowych, wewnętrznych i wyznaniowych bez nacisku ze strony Polski (chodziło o federację polsko-litewsko-białorusko-ukraińską). Wskrzeszono zamknięty przez Rosjan Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie. W ciągu dalszych miesięcy wojska polskie dotarły daleko na Wschód. Nie było to po myśli Ententy. 14 lipca 1920 r. Wilno i ziemie kresowe zostały, niestety, znów opanowane przez bolszewików. Po ich klęsce w Polsce uciekający bolszewicy przekazali Wilno Litwinom, którzy mieli pewność, że wobec nieprzychylnej Polsce postawie mocarstw zachodnich (patrz problem linii Curzona) utrzymają się tu na stałe. Zaraz też przenieśli swój rząd z Kowna do Wilna. W tej sytuacji Piłsudski musiał użyć fortelu. Rozkazał gen. Lucjanowi Żeligowskiemu, dowodzącemu dywizją piechoty litewsko-białoruską, upozorować bunt, który mieli rzekomo spowodować jego żołnierze pochodzący z Kresów. 7 października 1920 r. "zbuntowane" wojska gen. Żeligowskiego ruszyły z Lidy na Wilno. Rozpoczęła się regularna wojna wojsk polskich z litewskimi. Polacy zajęli Wilno 8 października o godz. 15.00. Przedstawiciel Anglii proponował ogłoszenie Wilna "miastem wolnym", ale gen. Żeligowski odrzucił tę propozycję. Po natychmiastowym wyekspediowaniu specjalnym pociągiem całego rządu litewskiego do Kowna pełna władza przeszła w ręce polskie. 11 października 1920 r. gen. Żeligowski wydał dekret o ustanowieniu Litwy Środkowej (herb: tarcza z Orłem i Pogonią). Ustanowiono granice nowego państwa, a jako władzę cywilną - Tymczasową Komisję Rządzącą. Siłą zbrojną tego państwa był Korpus Ochrony Litwy Środkowej. Tegoż dnia - 11 października po ciężkich walkach pod Mołodecznem Polacy opanowali rejon Wilejki (już poza terenem Litwy Środkowej). 13 października polski minister spraw zagranicznych Maurycy Zamoyski oświadczył rządowi Francji o "niesolidaryzowaniu się" Polski z akcją gen. Żeligowskiego, co uspokoiło opinię europejską.
17 października wojska Litwy Środkowej odparły zbrojne natarcie Litwinów pod Rykontami, Słobodą i jez. Oszmiany.
Na protest Anglii i Francji w dniu 20 października przeciw działaniom gen. Żeligowskiego Piłsudski oświadczył, że skoro alianci chcą oddać Wilno i Wileńszczyznę bez wysłuchania woli ludności, to on będzie zmuszony złożyć wszelkie godności i jak obywatel Wileńszczyzny spełnić swój obowiązek.
29 listopada nastąpiło oficjalne zawieszenie działań bojowych między Litwą a Litwą Środkową (rozejm w Wilnie). Rada Ligi Narodów ustaliła linię demarkacyjną z Litwą. Nowe państwo było suwerenne, emitowało nawet znaczki pocztowe. Obejmowało powiaty: wileński, trocki, oszmiański i święciański. Obejmowało 37 tys. km2 i ok. miliona mieszkańców (68% Polaków i 18% Litwinów oraz dużą liczbę Żydów i Białorusinów).
W styczniu 1922 r. Tymczasowa Komisja Rządząca przeprowadza wybory do Sejmu Wileńskiego, zbojkotowane przez Żydów i Litwinów (wzięło udział 65% uprawnionych). Sejm ten 20 lutego uchwalił przyłączenie Litwy Środkowej do Polski. 24 marca 1922 r. został podpisany uroczysty akt inkorporacji do Polski. Nim to nastąpiło, 5 stycznia 1922 r. Żydzi kowieńscy złożyli deklarację w parlamencie litewskim, że nie godzą się, aby "Jerozolima Litwy" ( Wilno) pozostawała poza granicami Litwy, i że protest ten popierają Żydzi zagraniczni.
Dopiero 15 marca 1923 r. Zachód zrezygnował z protestów przeciwko Polsce i uznał status quo wobec zajęcia przez Litwinów niemieckiej Kłajpedy.

Oprac. na podst. "Kalendarza niepodległości" płk. dr. Wacława Lipińskiego, wydanego w Warszawie w 1938 r. na 20-lecie odrodzenia Polski.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2003-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Polska przegrała z Holandią 1:2 w meczu piłkarskich mistrzostw Europy

2024-06-16 16:55

[ TEMATY ]

Euro 2024

PAP/EPA/ROBERT GHEMENT

Grupa D: Polska - Holandia 1:2 (1:1).

Bramki: 1:0 Adam Buksa (16-głową), 1:1 Cody Gakpo (29), 1:2 Wout Weghorst (83).

CZYTAJ DALEJ

Dzierżoniów. Pogrzeb Marii Chlipały - matki dziesięciorga dzieci

2024-06-07 22:02

[ TEMATY ]

bp Ignacy Dec

Dzierżoniów

pogrzeb matki kapłana

ks. Tadeusz Chlipała

ks. Andrzej Adamiak

Ostatnie pożegnanie ś.p. Marii Chlipały

Ostatnie pożegnanie ś.p. Marii Chlipały

Jej dzieciom zabraknie teraz osoby, którą nazywały prawdziwą przyjaciółką, chętną i otwartą do szczerych rozmów, troskliwą i opiekuńczą mamą – powiedział bp Ignacy Dec o Marii Chlipale, mamie kapłana i siostry zakonnej.

Pogrzebowej liturgii w piątek 7 czerwca w kościele Chrystusa Króla w Dzierżoniowie przewodniczył biskup senior diecezji świdnickiej. Mamę ks. prał. Tadeusza długoletniego rektora Wyższego Seminarium Duchownego diecezji świdnickiej, dziś proboszcza parafii św. Ap. Piotra i Pawła w Świebodzicach, mamę córki Reginy, dziś siostry zakonnej Ryszardy, żegnało dziesiątki kapłanów i sióstr zakonnych, liczna rodzina, przyjaciele, znajomi oraz parafianie.

CZYTAJ DALEJ

Nowy Sącz: Pożar zabytkowego kościoła p.w. Św. Heleny

2024-06-16 23:08

[ TEMATY ]

pożar

archiwum KM PSP Nowy Sącz/gov.pl

W niedzielę rano wybuchł pożar w zabytkowym, drewnianym kościele Świętej Heleny w Nowym Sączu. Spaleniu uległo prezbiterium XVII-wiecznej świątyni; z zalanego wnętrza strażacy zdążyli wynieść m.in. zabytkowe obrazy i tabernakulum.

Pożar zauważono po godzinie 5.00. Chociaż konstrukcja świątyni ocalała, to część prezbiterium jest zwęglona, a wnętrze zostało zalane wodą.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję