Reklama

Z dziejów Wilna i Wileńszczyzny

Było państwo "Litwa Środkowa"

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Nowo powstała w listopadzie 1918 r. Polska była małym państwem kadłubowym i toczyła wojny o rozszerzenie terytorium. W świadomości polskiej dominowała wtedy idea odbudowy Polski Jagiellońskiej, tzn. Polski mającej szerokie Kresy Wschodnie. Należało do nich Wilno i Wileńszczyzna. Kresy Północno-Wschodnie zajęte były przez wojska niemieckie, które stopniowo opuszczały je, a w ślad za ustępującymi Niemcami postępowała Armia Czerwona, która opanowała Wilno w styczniu 1919 r., pomimo dramatycznego oporu Samoobrony Wileńskiej.
Problem Wilna był trudnym wyzwaniem dla Polski, której armia była w stanie organizacji. Ale Wódz Naczelny Józef Piłsudski rozkazał tuż przed świętami Wielkanocnymi 1919 r. uderzyć na Lidę i Wilno i oswobodzić je. To ryzykowne zadanie wykonane zostało przez grupę wojsk gen. Edwarda Rydza-Śmigłego.
Rankiem w Wielką Sobotę do Wilna dotarła grupa kawalerii i utrzymała się do czasu przybycia piechoty. W Niedzielę Wielkanocną 20 kwietnia bolszewików nie było już w Wilnie, a w poniedziałek wjechał do miasta Józef Piłsudski. Niezwłocznie wydał on odezwę do ludności byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, zapowiadając wolność wyboru spraw narodowych, wewnętrznych i wyznaniowych bez nacisku ze strony Polski (chodziło o federację polsko-litewsko-białorusko-ukraińską). Wskrzeszono zamknięty przez Rosjan Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie. W ciągu dalszych miesięcy wojska polskie dotarły daleko na Wschód. Nie było to po myśli Ententy. 14 lipca 1920 r. Wilno i ziemie kresowe zostały, niestety, znów opanowane przez bolszewików. Po ich klęsce w Polsce uciekający bolszewicy przekazali Wilno Litwinom, którzy mieli pewność, że wobec nieprzychylnej Polsce postawie mocarstw zachodnich (patrz problem linii Curzona) utrzymają się tu na stałe. Zaraz też przenieśli swój rząd z Kowna do Wilna. W tej sytuacji Piłsudski musiał użyć fortelu. Rozkazał gen. Lucjanowi Żeligowskiemu, dowodzącemu dywizją piechoty litewsko-białoruską, upozorować bunt, który mieli rzekomo spowodować jego żołnierze pochodzący z Kresów. 7 października 1920 r. "zbuntowane" wojska gen. Żeligowskiego ruszyły z Lidy na Wilno. Rozpoczęła się regularna wojna wojsk polskich z litewskimi. Polacy zajęli Wilno 8 października o godz. 15.00. Przedstawiciel Anglii proponował ogłoszenie Wilna "miastem wolnym", ale gen. Żeligowski odrzucił tę propozycję. Po natychmiastowym wyekspediowaniu specjalnym pociągiem całego rządu litewskiego do Kowna pełna władza przeszła w ręce polskie. 11 października 1920 r. gen. Żeligowski wydał dekret o ustanowieniu Litwy Środkowej (herb: tarcza z Orłem i Pogonią). Ustanowiono granice nowego państwa, a jako władzę cywilną - Tymczasową Komisję Rządzącą. Siłą zbrojną tego państwa był Korpus Ochrony Litwy Środkowej. Tegoż dnia - 11 października po ciężkich walkach pod Mołodecznem Polacy opanowali rejon Wilejki (już poza terenem Litwy Środkowej). 13 października polski minister spraw zagranicznych Maurycy Zamoyski oświadczył rządowi Francji o "niesolidaryzowaniu się" Polski z akcją gen. Żeligowskiego, co uspokoiło opinię europejską.
17 października wojska Litwy Środkowej odparły zbrojne natarcie Litwinów pod Rykontami, Słobodą i jez. Oszmiany.
Na protest Anglii i Francji w dniu 20 października przeciw działaniom gen. Żeligowskiego Piłsudski oświadczył, że skoro alianci chcą oddać Wilno i Wileńszczyznę bez wysłuchania woli ludności, to on będzie zmuszony złożyć wszelkie godności i jak obywatel Wileńszczyzny spełnić swój obowiązek.
29 listopada nastąpiło oficjalne zawieszenie działań bojowych między Litwą a Litwą Środkową (rozejm w Wilnie). Rada Ligi Narodów ustaliła linię demarkacyjną z Litwą. Nowe państwo było suwerenne, emitowało nawet znaczki pocztowe. Obejmowało powiaty: wileński, trocki, oszmiański i święciański. Obejmowało 37 tys. km2 i ok. miliona mieszkańców (68% Polaków i 18% Litwinów oraz dużą liczbę Żydów i Białorusinów).
W styczniu 1922 r. Tymczasowa Komisja Rządząca przeprowadza wybory do Sejmu Wileńskiego, zbojkotowane przez Żydów i Litwinów (wzięło udział 65% uprawnionych). Sejm ten 20 lutego uchwalił przyłączenie Litwy Środkowej do Polski. 24 marca 1922 r. został podpisany uroczysty akt inkorporacji do Polski. Nim to nastąpiło, 5 stycznia 1922 r. Żydzi kowieńscy złożyli deklarację w parlamencie litewskim, że nie godzą się, aby "Jerozolima Litwy" ( Wilno) pozostawała poza granicami Litwy, i że protest ten popierają Żydzi zagraniczni.
Dopiero 15 marca 1923 r. Zachód zrezygnował z protestów przeciwko Polsce i uznał status quo wobec zajęcia przez Litwinów niemieckiej Kłajpedy.

Oprac. na podst. "Kalendarza niepodległości" płk. dr. Wacława Lipińskiego, wydanego w Warszawie w 1938 r. na 20-lecie odrodzenia Polski.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2003-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Kielce: siostry boromeuszki odchodzą z seminarium, a tym samym z diecezji

2024-06-25 12:51

[ TEMATY ]

boromeuszki

diecezja.kielce.pl

Decyzją matki generalnej Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza, siostry boromeuszki odchodzą z Kielc, a tym samym z diecezji kieleckiej - po 32 latach zostaje zlikwidowana placówka zgromadzenia w Wyższym Seminarium Duchownym w Kielcach.

Do Kielc siostry boromeuszki sprowadził śp. biskup Stanisław Szymecki. Wówczas, oprócz posługi w Domu Biskupim (którą dwie siostry pełniły do śmierci następcy bp. Szymeckiego, czyli śp. bp. Kazimierza Ryczana), dwie kolejne boromeuszki rozpoczęły pracę w Wyższym Seminarium Duchownym w Kielcach.

CZYTAJ DALEJ

Komisja nadzwyczajna debatowała nad projektem ustawy o dekryminalizacji aborcji

2024-06-26 07:29

[ TEMATY ]

aborcja

PAP/Tomasz Gzell

Warszawa, 25.06.2024. Posiedzenie sejmowej Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących prawa do przerywania ciąży

Warszawa, 25.06.2024. Posiedzenie sejmowej Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących prawa do przerywania ciąży

Debata nad projektem nowelizacji Kodeksu karnego dotyczącej dekryminalizacji aborcji odbyła się we wtorek na posiedzeniu Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących prawa do przerywania ciąży.

Praca nad poprawkami w projekcie ustawy, wraz z autopoprawkami złożonymi przez Lewicę, które obejmują częściową depenalizację i dekryminalizację czynów związanych z aborcją, trwała ponad półtorej godziny.

CZYTAJ DALEJ

Abp Gänswein: usunięcie z Watykanu było gorzkim osobistym doświadczeniem

2024-06-26 09:58

[ TEMATY ]

Watykan

abp Gänswein

Włodzimierz Rędzioch

Arcybiskup Georg Gänswein postrzega swoją nominację na nuncjusza apostolskiego w krajach bałtyckich jako koniec swojego "wygnania". „Usunięcie z Watykanu przez papieża Franciszka było dla niego gorzkim osobistym doświadczeniem", powiedział były prywatny sekretarz papieża Benedykta XVI i emerytowany prefekt Domu Papieskiego niemieckiemu tygodnikowi "Die Tagespost" z Würzburga.

"Ale nie dałem się zniechęcić, miałem nadzieję i modliłem się, że pewnego dnia będzie na mnie czekać nowe zadanie. Teraz już jest. Bardzo możliwe, że za nominacją na nuncjusza apostolskiego kryje się boska logika, która wykorzystała papieską pedagogikę" - stwierdził.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję