Iz 40, 10-17 - z Jutrzni na czwartek III tygodnia
Audiencja generalna, 20 listopada 2002 r.

1. W Księdze Izajasza, wielkiego proroka żyjącego w VIII wieku przed Chrystusem, zawarte są również głosy innych proroków, jego uczniów i kontynuatorów. Tak jest w przypadku tego, którego bibliści nazwali "Drugim Izajaszem" - proroka powrotu Izraela z niewoli babilońskiej, co miało miejsce w VI wieku przed Chrystusem. Jego dzieło wypełnia rozdziały od 40. do 55. Księgi Izajasza; właśnie z pierwszego z nich pochodzi proklamowana przed chwilą pieśń należąca do Liturgii Godzin.
Składa się ona z dwóch części: pierwsze dwa wersety pochodzą z zakończenia przepięknej przepowiedni pocieszającej, zapowiadającej powrót wygnańców do Jerozolimy pod przewodem samego Boga (por. Iz 40, 10-11). Następne wersety stanowią początek wykładu apologetycznego, który wysławia wszechwiedzę i wszechmoc Boga, z drugiej strony zaś poddaje ostrej krytyce twórców bożków.

2. Na początku tekstu liturgicznego pojawia się mocna postać Boga, który powraca do Jerozolimy, poprzedzany przez swe trofea, podobnie jak Jakub wracał do Ziemi Świętej poprzedzany przez swe stada (por. Rdz 31,17; 32, 17). Trofeami Boga są wypędzeni Żydzi, których wyrwał On z rąk ich zdobywców. Bóg przedstawiony więc został jako "pasterz" (por. Iz 40, 11). Często w Biblii i w innych tradycjach starożytnych obraz ten wyraża ideę przewodnika i władcy, tu jednak mamy obraz pełen uczuciowości i delikatności, pasterz bowiem jest również opiekunem swoich owiec (por. Ps 23 [22]). Troszczy się o stado, nie tylko karmiąc owce i pilnując, by się nie rozpierzchły, ale także pochylając się z czułością nad jagniętami i ich matkami (por. Iz 40, 11).

3. Po ukazaniu Boga jako Króla i Pasterza znajdujemy refleksję nad Jego działaniem jako Stworzyciela wszechświata. Nikt nie może się z Nim równać w tym ogromnym dziele: na pewno nie człowiek ani tym bardziej bożki. Prorok stawia wiele pytań retorycznych, zawierających już odpowiedź. Są one wypowiadane w formie swego rodzaju procesu: nikt nie może mierzyć się z Bogiem i przypisywać sobie Jego wszechmocy czy nieograniczonej mądrości.
Nikt nie jest w stanie ogarnąć niezmierzonego wszechświata stworzonego przez Boga. Prorok daje do zrozumienia, że ludzkie narzędzia są po prostu nieprzydatne do tego celu. Z drugiej strony - Bóg jest samotnym Stwórcą; nikt nie był w stanie Mu pomóc czy też doradzić w tak ogromnym przedsięwzięciu, jakim było stworzenie wszechświata (por. Iz 40, 13-14).
W swojej 18. Katechezie na temat chrztu św. Cyryl Jerozolimski, opierając się na naszej Pieśni, wzywa, by nie mierzyć Boga miarą naszej ludzkiej ograniczoności: "Dla ciebie, człowieku, tak mały i słaby, odległość z Gocji do Indii, z Hiszpanii do Persji jest wielka, ale dla Boga, który trzyma w ręku świat cały, każda kraina jest bliska" (Le catechesi, Roma 1993, s. 408).

4. Po wysławieniu wszechmocy Boga wobec stworzenia prorok ukazuje Jego panowanie nad historią, tzn. nad narodami, nad ludzkością całej ziemi. Mieszkańcy znanych obszarów, ale także odległych terenów, które Biblia nazywa dalekimi "wyspami", są mikroskopijną rzeczywistością wobec nieskończonej wielkości Pana. Obrazy są jasne i wyraźne: "narody są jak kropla wody u wiadra", "pyłek na szali" i "ziarnko prochu" (por. Iz 40, 15).
Nikt nie byłby w stanie przygotować ofiary godnej tego wielkiego Pana i króla: nie wystarczyłyby wszystkie święte ofiary ziemi ani cedrowe lasy Libanu na ogień dla całopalenia (por. Iz 40, 16). Prorok uzmysławia człowiekowi jego ograniczenia w obliczu nieskończonej wielkości i wszechmocy Boga. Wniosek jest zwięzły: "Niczym są przed Nim wszystkie narody, znaczą dla Niego tyle, co nicość i pustka" (Iz 40, 17).

5. Wierny jest zatem już od początku dnia wezwany do wysławiania wszechmocnego Pana. Św. Grzegorz z Nyssy, kapadocki Ojciec Kościoła (IV wiek), tak rozważał słowa Pieśni Izajasza: "Kiedy więc słyszymy słowo wszechmocny, myślimy o tym, że Bóg utrzymuje wszystkie rzeczy przy życiu, zarówno te obdarzone rozumem, jak i te, które należą do stworzenia materialnego. Dlatego też trzyma On okrąg ziemi, dlatego ma w ręku krańce ziemi, dlatego mierzy wodę dłonią, dlatego też ma On w sobie samym całe rozumne stworzenie: aby wszystkie rzeczy trwały przy życiu, trzymane mocą potęgi, która je obejmuje" (Teologia trinitaria, Mediolan 1994, s. 625).
Św. Hieronim ze swej strony staje zdumiony w obliczu innej zaskakującej prawdy: prawdy o Chrystusie, który "istniejąc w postaci Bożej, (...) ogołocił samego siebie, przyjąwszy postać sługi, stawszy się podobnym do ludzi" (Flp 2, 6-7). Ten Bóg nieskończony i wszechmocny - pisze on - stał się mały i ograniczony. Św. Hieronim kontempluje Go w stajence betlejemskiej i woła: "Oto Ten, który w jednej pięści mieści wszechświat, zamknięty w ciasnym żłobie" (List 22, 39, w: Opere scelte, I, Turyn 1971, s. 379).

Z oryginału włoskiego tłumaczył o. Jan Pach OSPPE