Oglądałem niedawno w telewizji angielski film dokumentalny o Ziemi Świętej. Uderzyło mnie jedno: Mówimy o niej: „Ziemia Święta”, a jednocześnie jest to ziemia tak wielu konfliktów, wojen… Tu jak w soczewce skupiają się wszelkie podziały: religijne, etniczne… Mówi się o Jerozolimie, że to miasto święte trzech wielkich religii: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu.
W samej Jerozolimie jest miejsce, które jest bolesnym świadkiem podziałów chrześcijaństwa: Bazylika Grobu Świętego. Linie na podłodze zaznaczają strefy wpływów, bo burzliwa historia tej świątyni zaowocowała tym, że obecnie jest ona pod opieką duchownych trzech różnych wyznań chrześcijańskich: katolickich, ormiańskich i grekoprawosławnych, zaś na dachu jej żyją maleńkie wspólnoty mnichów etiopskich i koptyjskich… Oprowadzający po świątyni duchowny wskazuje na filar i mówi: ten filar należy w połowie do katolików, w połowie do grekoprawosławnych. Dbamy o niego wspólnie, odnawiamy.
Pomyślałem sobie, że ta właśnie świątynia - Bazylika Grobu Pańskiego z wyrysowanymi na podłodze liniami dzielącymi jeden kościół jest dobrym obrazem współczesnego ruchu ekumenicznego. Z jednej strony podobnie jak dzielące kościół linie na posadzce boli podział uczniów Chrystusa, który modlił się za nich do Ojca, „aby byli jedno”, z drugiej - coraz wyraźniej widać, co napawa nadzieją: wspólną troskę o świątynię Chrystusa, by przywrócić jej piękno; dążenie do tego, byśmy byli coraz bliżej siebie.
U progu tegorocznego Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan warto przypomnieć sobie przynajmniej kilka najważniejszych dat z historii tego starania. Dzieje te trzeba by zacząć od troski o jedność Kościoła od jego początków: od Soboru Jerozolimskiego i widocznych w Dziejach Apostolskich tarć i uczenia się sposobów rozwiązywania konfliktów, które pojawiają się wszędzie tam, gdzie dochodzi do głosu ludzka ułomność, a więc także w Kościele. Później trzeba by mówić o tych, którzy usiłowali bronić jedności Kościoła przy kolejnych pojawiających się rozdarciach, a później próbujących (często udanie) jednoczyć rozdzielonych braci chrześcijan (Kościoły unickie).
Historia współczesnego ruchu ekumenicznego sięga początków wieku XX. Być może wprowadzenie przez papieża Leona XIII w 1895 r. nowenny o powrót braci odłączonych do Kościoła katolickiego, odprawianej przed uroczystością Zesłania Ducha Świętego, wielu odczytywało jako „okopanie się” katolików na pozycjach obronnych, ale czyż nie wynikało to z tęsknoty do spełnienia się Chrystusowego wezwania: „Aby byli jedno”? Początki Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan sięgają wprost 1908 r., kiedy to duchowni anglikańscy S. Jones i L. T. Wattson zainicjowali modlitwę o jedność wśród Kościołów. W 1927 r. powstała Komisja „Wiara i Ustrój” - międzykościelna instytucja skupiająca teologów badających doktryny i struktury różnych Kościołów. Komisja pracowała nad różnymi zagadnieniami doktrynalnymi, a rezultaty prac zostały zebrane w przyjętych w 1974 r. tzw. dokumentach z Akry na temat chrztu, Eucharystii i posług kościelnych. W 1936 r. wprowadzona przez Leona XIII nowenna o powrót braci odłączonych do Kościoła katolickiego została zamieniona na dni modlitw wspólnie z innymi Kościołami o jedność wyznawców Chrystusa, jakiej chce Bóg. Tak zrodziła się idea Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan.
W 1948 r. powstała Ekumeniczna Rada Kościołów (zwana także Światową Radą Kościołów) z siedzibą w Genewie. Obecnie należy do niej ponad 300 Kościołów prawosławnych, protestanckich, anglikańskich i starokatolickich. W 1960 r. powstał Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan - najważniejsza w Kościele katolickim instytucja zajmująca się działalnością ekumeniczną. W 1989 r. został on przekształcony w Papieską Radę Popierania Jedności Chrześcijan.
Krokami milowymi w myśleniu o ekumenizmie stał się dla katolików „Dekret o ekumenizmie”, przyjęty przez Sobór Watykański II 21 listopada 1964 r., oraz encyklika Jana Pawła II Ut unum sint o działalności ekumenicznej Kościoła (25 maja 1995 r.). Bezprecedensowe wydarzenia to choćby wizyta papieża Pawła VI w siedzibie Światowej Rady Kościołów (1969), prośba o wybaczenie skierowana do Kościoła katolickiego przez Zgromadzenie Ogólne Światowej Federacji Luterańskiej, skupiającej Kościoły luterańskie z całego świata (1970), spotkanie Jana Pawła II z patriarchą ekumenicznym Konstantynopola Dimitriosem, podczas którego zadecydowano o rozpoczęciu dialogu teologicznego między Kościołami prawosławnym i katolickim (1979) czy Światowy Dzień Modlitwy o Pokój w Asyżu z udziałem przedstawicieli wielu Kościołów i Wspólnot chrześcijańskich oraz innych religii (27 października 1986 r.). Owocem dialogu teologicznego prowadzonego od 1965 r. przez Kościoły katolicki i luterański stało się podpisanie w Augsburgu Wspólnej Deklaracji w sprawie nauki o usprawiedliwieniu między Kościołami katolickim i luterańskim (31 października 1999 r.).
Przygotowania do tegorocznego Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan zapoczątkowały nowy etap we współpracy pomiędzy Światową Radą Kościołów a Kościołem rzymskokatolickim. Po raz pierwszy przesłanie na Tydzień Modlitw będzie nie tylko wspólnie przygotowane, ale też wspólnie opublikowane. Przesłanie zostanie opublikowane przez Komisję „Wiara i Ustrój” oraz przez Papieską Radę Wspierania Jedności Chrześcijan.
Temat zaproponowany na tegoroczny Dzień Modlitw o Jedność Chrześcijan brzmi Chrystus, jedyny fundament Kościoła. Odwołujące się do fragmentu listu apostolskiego św. Pawła (1 Kor 3, 1-23) hasło przypomina nam, że nie będziemy w stanie zbudować jedności, jeśli nie sięgniemy do jedynego fundamentu, którym jest Chrystus. Tylko wtedy w posadzce Chrystusowej świątyni nie tylko nie będą się pojawiać nowe rysy, nowe podziały, ale będzie ona coraz bardziej spójna, tworząc piękną mozaikę jedności w różnorodności.