Zakończenie
Bezinteresowność bez granic
104. Niemało jest dziś ludzi, którzy nie potrafią znaleźć odpowiedzi na pytanie: po co istnieje życie konsekrowane? Po co wybierać taki sposób życia, jeśli jest tyle pilnych potrzeb w sferze działalności charytatywnej i ewangelizacji, których zaspokojenie nie wymaga bynajmniej podejmowania szczególnych zobowiązań życia konsekrowanego? Czy w takim razie nie jest ono swoistym „mamotrawstwem” ludzkich energii, które zgodnie z zasadą wydajności można by wykorzystać dla większego dobra, z korzyścią dla ludzkości i dla Kościoła?
Takie pytania słyszymy coraz częściej, ponieważ są one przejawem utylitarystycznej i technokratycznej kultury, która skłonna jest oceniać wartość rzeczy, a nawet ludzi według kryterium ich bezpośredniej „przydatności”. Ale problem ten istniał zawsze, czego wymownym świadectwem jest ewangeliczny epizod namaszczenia w Betanii: „Maria zaś wzięła funt szlachetnego i drogocennego olejku nardowego i namaściła Jezusowi nogi, a włosami swymi je otarła. A dom napełnił się wonią olejku” (J 12, 3). Judaszowi, który pod pretekstem troski o ubogich ubolewał nad tak wielkim marnotrawstwem, Jezus odpowiedział: „Zostaw ją!” (J 12, 7).
Także dzisiaj jest to właściwa odpowiedź na pytanie o przydatność życia konsekrowanego, które zadaje sobie - czasem w dobrej wierze - wielu ludzi: czy nie można by spożytkować własnego życia w sposób bardziej wydajny i racjonalny z korzyścią dla społeczeństwa? Odpowiedź Jezusa brzmi: „Zostaw ją!”.
Dla tych, którzy otrzymali bezcenny dar szczególnego naśladowania Pana Jezusa, jest oczywiste, że można i należy kochać Go sercem niepodzielnym i że można poświęcić Mu całe życie, a nie tylko niektóre gesty, chwile czy działania. Rozlanie drogocennego olejku - znak czystej miłości, nie podyktowany żadnymi względami „utylitarystycznymi” - jest dowodem bezinteresowności bez granic, która wyraża się przez życie oddane całkowicie miłości Chrystusa i Jego służbie, poświęcone Jego Osobie i Jego Mistycznemu Ciału. Ale właśnie to życie, tak szczodrze „rozlane”, napełnia wonią cały dom. Życie konsekrowane jest dzisiaj tak samo jak w przeszłości cenną ozdobą Domu Bożego, czyli Kościoła.
To, co ludzkim oczom może się wydawać marnotrawstwem, dla człowieka, który w głębi swego serca zachwycił się pięknem i dobrocią Chrystusa, jest oczywistą odpowiedzią miłości, radosnym dziękczynieniem za to, że został dopuszczony do szczególnego poznania Syna i do współudziału w Jego Boskiej misji w świecie.
„Gdyby któreś z dzieci Bożych poznało Boską miłość i zakosztowało Boga nie stworzonego, Boga wcielonego, Boga cierpiącego, który jest najwyższym dobrem, oddałoby Mu się bez reszty, oderwałoby się nie tylko od innych stworzeń, ale nawet od siebie samego i całym swoim jestestwem miłowałoby tego Boga miłości, aż przemieniłoby się do końca w Boga-Człowieka, który jest najwyższym Umiłowanym”254.
Życie konsekrowane w służbie Królestwa Bożego
105. „Cóż stałoby się ze światem, gdyby nie było w nim zakonników?”255 Życie konsekrowane - wbrew wszelkim powierzchownym opiniom o jego przydatności - ma wielkie znaczenie właśnie dlatego, że wyraża nieograniczoną bezinteresowność i miłość, co jest szczególnie doniosłe zwłaszcza w świecie zagrożonym przez zalew spraw nieważnych i przemijających. Gdyby zabrakło tego konkretnego znaku, należałoby się obawiać, że miłość ożywiająca cały Kościół ostygnie, że zbawczy paradoks Ewangelii straci swą ostrość, że «sól» wiary zwietrzeje w świecie ulegającym sekularyzacji256. W życiu Kościoła i samego społeczeństwa potrzebni są ludzie zdolni do całkowitego poświęcenia się Bogu i bliźnim dla miłości Boga.
Kościół pod żadnym pozorem nie może wyrzec się życia konsekrowanego, ponieważ ukazuje ono wyraziście jego szczególną naturę „oblubieńczą”. To z niego rodzi się nowy zapał i moc dla głoszenia Ewangelii całemu światu. Potrzebni są bowiem ludzie, którzy będą ukazywać ojcowskie oblicze Boga i macierzyńskie oblicze Kościoła, którzy będą umieli zaryzykować własnym życiem, aby inni mieli życie i nadzieję. Kościół potrzebuje osób konsekrowanych, które zanim jeszcze podejmą służbę w takiej czy innej szlachetnej sprawie, pozwalają się przemienić Bożej łasce i stosują się całkowicie do nakazów Ewangelii.
Cały Kościół otrzymuje ten wielki dar i w postawie wdzięczności stara się go rozwijać, okazując mu szacunek, otaczając go modlitwą i wzywając do przyjęcia go. Ważne jest, aby Biskupi, kapłani i diakoni, przekonani o ewangelicznej wspaniałości tej drogi życia, starali się odkrywać zalążki powołania i pielęgnować je przez głoszenie słowa, rozeznanie i mądre kierownictwo duchowe. Wszyscy wierni powinni się nieustannie modlić za osoby konsekrowane, aby okazując coraz większy zapał i zdolność kochania, przenikały współczesne społeczeństwo drogocenną wonią Chrystusa. Cała chrześcijańska wspólnota - pasterze, świeccy i osoby konsekrowane - jest odpowiedzialna za życie konsekrowane, za przyjęcie i wspomaganie nowych powołań257.
Do młodzieży
106. Do was, młodzi, mówię: jeśli słyszycie wezwanie Chrystusa, nie odrzucajcie go! Odważnie wejdźcie na wielkie drogi świętości, które wytyczyli wybitni święci i święte, idąc za Chrystusem. Bądźcie wierni ideałom, typowym dla waszego wieku, ale nie wahajcie się przyjąć zamysłu Boga wobec was, jeśli On was wezwie, byście szukali świętości w życiu konsekrowanym. Podziwiajcie wszystkie dzieła Boże w świecie, ale umiejcie zatrzymać wzrok na rzeczywistościach, które nigdy nie przeminą.
Trzecie tysiąclecie czeka na wkład wiary i inicjatywy rzeszy młodych konsekrowanych, aby świat stał się miejscem bardziej radosnym, zdolnym przyjąć Boga, a w Nim wszystkich Jego synów i córki.
Do rodzin
107. Zwracam się do was, chrześcijańskie rodziny. Wy, rodzice, składajcie dzięki Panu, jeśli powołał jedno z waszych dzieci do życia konsekrowanego. Powinno to być - jak zawsze w przeszłości - wielkim zaszczytem dla rodziny, jeśli Bóg zechce na nią spojrzeć i wybierze jednego z jej członków, aby zaprosić go do wejścia na drogę rad ewangelicznych! Rozpalajcie w sobie pragnienie oddania Bogu jednego ze swych dzieci, aby służyło miłości Bożej w świecie. Cóż mogłoby być piękniejszym owocem waszej małżeńskiej miłości?
Trzeba tu przypomnieć, że jeśli rodzice nie żyją wartościami ewangelicznymi, trudno oczekiwać, by młody człowiek mógł usłyszeć głos powołania, zrozumieć konieczność wyrzeczeń, jakie musi podjąć, docenić piękno celu, jaki ma osiągnąć. To w rodzinie bowiem młodzi przeżywają pierwsze doświadczenia ewangelicznych wartości, miłości ofiarującej się Bogu i innym. Konieczne jest też wychowywanie młodych do odpowiedzialnego korzystania z własnej wolności, aby potrafili poświęcić życie - zgodnie z otrzymanym powołaniem - najwznioślejszym rzeczywistościom duchowym.
Modlę się za was, rodziny chrześcijańskie, abyście zjednoczone z Chrystusem przez modlitwę i życie sakramentalne stawały się środowiskami otwartymi na przyjęcie powołań.
Do mężczyzn i kobiet dobrej woli
108. Do wszystkich mężczyzn i kobiet, którzy zechcą usłyszeć mój głos, pragnę zwrócić się z zachętą, aby dążyli do Boga żywego i prawdziwego także drogami wytyczonymi przez życie konsekrowane. Osoby konsekrowane dają świadectwo o tym, że „ktokolwiek idzie za Chrystusem, Człowiekiem doskonałym, sam też pełniej staje się człowiekiem”258. Jakże wiele z nich pochylało się i nadal się pochyla nad niezliczonymi ranami braci i sióstr, których napotykają na swojej drodze!
Przyjrzyjcie się tym ludziom, którymi Chrystus zawładnął całkowicie: ukazują oni, że panowanie nad sobą, wspomagane przez łaskę i miłość Bożą, jest lekarstwem przeciw żądzy posiadania, przyjemności, władzy. Nie zapominajcie o charyzmatach, które ukształtowały wspaniałych „poszukiwaczy Boga” i dobroczyńców ludzkości, to oni bowiem wskazali nieomylne drogi tym, którzy szczerym sercem szukają Boga. Spójrzcie na wielką rzeszę świętych, którzy wyrośli w środowisku życia konsekrowanego, zważcie na dobro wyświadczone światu - wczoraj i dziś - przez tych, którzy poświęcili się Bogu! Czyż nasz świat nie potrzebuje radosnych świadków i proroków dobroczynnej mocy Bożej miłości? Czy nie potrzebuje także ludzi, którzy swoim życiem i działaniem zasiewają ziarna pokoju i braterstwa?259
Do osób konsekrowanych
109. Na zakończenie tej Adhortacji pragnę jednak zwrócić się z ufnym wezwaniem przede wszystkim do was, konsekrowane kobiety i mężczyźni; przeżywajcie w pełni swoje poświęcenie się Bogu, aby nie zabrakło w świecie tego promienia Bożego piękna, który rozjaśnia drogę ludzkiej egzystencji. Chrześcijanie, pogrążeni w trudach i troskach tego świata, ale tak jak wy powołani do świętości, pragną dostrzegać w was serca oczyszczone, które oczyma wiary „widzą” Boga - ludzi poddających się ulegle działaniu Ducha Świętego, dochowujących wierności charyzmatowi swego powołania i misji.
Dobrze wiecie, że weszliście na drogę nieustannego nawrócenia, wyłącznego poświęcenia się miłości do Boga i braci, aby dawać coraz wspanialsze świadectwo łaski, która przemienia chrześcijańską egzystencję. Świat i Kościół szukają autentycznych świadków Chrystusa. Życie konsekrowane jest darem ofiarowanym nam przez Boga, aby wszyscy mogli dostrzec „to, co jedynie jest potrzebne” (por. Łk 10, 42). Dawać świadectwo o Chrystusie swoim życiem, czynami i słowami - oto szczególna misja życia konsekrowanego w Kościele i w świecie.
Wiecie, komu uwierzyliście (por. 2 Tm 1, 12); oddajcie Mu wszystko! Młodych nie można oszukać; przychodzą do was, bo chcą znaleźć to, czego nie widzą gdzie indziej. Macie do spełnienia ogromne zadanie wobec przyszłości; zwłaszcza młode osoby konsekrowane, dając świadectwo swojej konsekracji, mogą skłonić swoich rówieśników do odnowy życia260. Żarliwa miłość do Jezusa Chrystusa jest potężną siłą przyciągającą młodych, których On powołuje w swojej dobroci, aby poszli za Nim i zostali z Nim na zawsze. Nasi współcześni chcą dostrzegać w osobach konsekrowanych radość, której źródłem jest przebywanie z Chrystusem.
Jako ludzie konsekrowani, starzy i młodzi, dochowujcie wierności swoim zobowiązaniom wobec Boga, budując się nawzajem i wspomagając jedni drugich. Chociaż czasem napotykacie trudności i choć w niektórych kręgach opinii publicznej osłabł szacunek dla życia konsekrowanego, waszym zadaniem jest na nowo wzywać ludzi naszych czasów, aby podnieśli wzrok ku górze, aby nie pozwolili się przygnieść codzienności, ale by umieli się zachwycić Bogiem i Ewangelią Jego Syna. Nie zapominajcie, że to wy właśnie w bardzo szczególny sposób możecie i powinniście głosić, iż nie tylko należycie do Chrystusa, ale „staliście się Chrystusem”!261
Patrząc w przyszłość
110. Powinniście nie tylko wspominać i opowiadać swoją chwalebną przeszłość, ale także budować nową wielka, historię! Wpatrujcie się w przyszłość, ku której kieruje was Duch, aby znów dokonać z wami wielkich dzieł. Moi drodzy, niech wasze życie konsekrowane stanie się żarliwym oczekiwaniem Chrystusa; wychodźcie Mu na spotkanie, tak jak mądre panny wychodzą na spotkanie Oblubieńca. Bądźcie zawsze gotowi, wierni Chrystusowi, Kościołowi, swojemu Instytutowi i ludziom naszej epoki262. Dzięki temu Chrystus będzie was odnawiał każdego dnia, abyście wraz z Jego Duchem budowali braterskie wspólnoty, abyście z Nim umywali stopy ubogim i wnosili swój niezastąpiony wkład w przemienianie świata.
Niech nasz świat, powierzony rękom człowieka i wchodzący już w nowe tysiąclecie, staje się coraz bardziej ludzki i sprawiedliwy, niech będzie znakiem i zapowiedzią świata przyszłego, w którym On, Pan uniżony i uwielbiony, ubogi i wywyższony, stanie się pełną i nieprzemijającą radością dla nas i dla naszych braci i sióstr, wraz z Ojcem i Duchem Świętym.
Modlitwa do Trójcy Przenajświętszej
111. Przenajświętsza Trójco, błogosławiona i błogosławiąca, napełnij błogosławieństwem swoich synów i córki, których powołałaś, aby wyznawali wielkość Twojej miłości, Twojej miłosiernej dobroci i Twojego piękna.
Ojcze Święty, uświęć swoich synów i córki, którzy konsekrowali się Tobie dla chwały Twojego imienia. Wspomagaj ich swoją mocą, aby mogli świadczyć, że Ty jesteś początkiem wszystkiego, jedynym źródłem miłości i wolności. Dziękujemy Ci za dar życia konsekrowanego, które z wiarą szuka Ciebie, a pełniąc swoją powszechną misję, wzywa wszystkich, aby zmierzali ku Tobie.
Jezu Zbawicielu, Słowo Wcielone, Ty powierzyłeś swoją drogę życia tym, których powołałeś: nadal przyciągaj do siebie ludzi, którzy będą dla współczesnego człowieka świadkami Twojego miłosierdzia, zapowiedzią Twojego powrotu, żywym znakiem dóbr przyszłego zmartwychwstania. Niech żadna próba nie oderwie ich od Twojej miłości!
Duchu Święty, Miłości rozlana w sercach, który umysłom udzielasz łaski i natchnienia, odwieczne Źródło życia, który doprowadzasz do końca misję Chrystusa przez różnorakie charyzmaty, prosimy Cię za wszystkie osoby konsekrowane. Napełnij ich serca głęboką pewnością, że zostały wybrane, aby kochać, wielbić i służyć. Pozwól im zaznać Twojej przyjaźni, napełnij je Twoją radością i pociechą, pomagaj im przezwyciężać chwile trudności i podnosić się po upadkach, uczyń je odblaskiem Boskiego piękna. Daj im odwagę podejmowania wyzwań naszych czasów i łaskę ukazywania ludziom dobroci i człowieczeństwa Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa (por. Tt 3, 4).
Prośba do Najświętszej Maryi Panny
112. Maryjo, wizerunku Kościoła - Oblubienicy bez zmarszczki i skazy, która naśladując Ciebie „zachowuje dziewiczo nienaruszoną wiarę, mocną nadzieję i szczerą miłość”263 - wspomagaj osoby konsekrowane w ich dążeniu do wieczystej i jedynej szczęśliwości.
Zawierzamy je Tobie, Dziewico Nawiedzenia, aby umiały wychodzić naprzeciw ludziom w potrzebie i nieść im pomoc, a nade wszystko nieść im Jezusa. Naucz je głosić wielkie dzieła, jakich Bóg dokonuje w świecie, aby wszystkie ludy wielbiły Twoje imię. Wspomagaj je w pracy dla dobra ubogich, głodnych, pozbawionych nadziei, ostatnich i tych wszystkich, którzy szczerym sercem szukają Twojego Syna.
Do Ciebie, Maryjo, która pragniesz duchowej i apostolskiej odnowy Twoich synów i córek przez miłość do Chrystusa i przez całkowite oddanie się Jemu, kierujemy z ufnością naszą modlitwę. Ty, która czyniłaś wolę Ojca, okazując gorliwość w posłuszeństwie, męstwo w ubóstwie, a w swym płodnym dziewictwie gotowość na przyjęcie życia, uproś Twego Boskiego Syna, aby ci, którzy otrzymali dar naśladowania Go przez swą konsekrację, umieli o Nim świadczyć swoim przemienionym życiem, podążając radośnie, wraz ze wszystkimi innymi braćmi i siostrami, ku niebieskiej ojczyźnie i ku światłu, które nie zna zmierzchu.
O to Cię prosimy, aby we wszystkich i we wszystkim został otoczony chwałą, błogosławieństwem i miłością Najwyższy Władca wszystkich rzeczy, którym jest Ojciec, Syn i Duch Święty.
1. Por. Propositio 2.
2. SOBÓR WAT. II, Dekr. o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes, 18.
3. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 44; PAWEŁ VI, Adhort. apost. Evangelica testificatio (29 czerwca 1971), 7: AAS 63 (1971), 501-502; Adhort. apost. Evangelii nuntiandi (8 grudnia 1975), 69: AAS 68 (1976), 59.
4. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 44.
5. Por. JAN PAWEŁ II, Przemówienie na Audiencji generalnej (28 września 1994), 5: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 12/1994, s. 40.
6. Por. Propositio 1.
7. Por. ŚW. FRANCISZEK SALEZY Introduzione alla vita devota, p. 1, c. 3, Oeuvres, t. III, Annecy, 1893, ss. 19-20.
8. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 43.
9. Por. JAN PAWEŁ II, Homilia na uroczyste zakończenie IX Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów (29 października 1994), 3: AAS 87 (1995), 580.
10. Por. SYNOD BISKUPÓW, IX Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne, Orędzie Ojców Synodu (27 października 1994), VII: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 1/1995, s. 46.
11. Por. Propositio 5, B.
12. Por. Reguła, 4, 21 i 72, 11.
13. Por. Propositio 12.
14. Por. Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kan. 570.
15. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 7; Dekr. o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes, 40.
16. Por. Propositio 6.
17. Por. Propositio 4.
18. Por. Propositio 7.
19. Por. Propositio 11.
20. Por. Propositio 14.
21. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 605; Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kan. 571; Propositio 13.
22. Por. Propositiones 3, 4, 6, 7, 8, 10, 13, 28, 29, 30, 35, 48.
23. Por. Propositio 3, A i B.
24. Por. Propositio 3, C.
25. Por. ŚW. KASJAN: „Secessit tamen solus in monte orare, per hoc scilicet nos instrucens suae secessionis exemplo... ut similiter secedamus” (Conlat. 10, 6: PL 49, 827); ŚW. HIERONIM: „Et Christum quaeras in solitudine et ores solus in monte cum Jesu” (Ep. ad Paulinum 58, 4, 2: PL 22, 582); WILHELM Z SAINT THIERRY: „(Vita solitaria) ab ipso Domino familiarissime celebrata, ab eius discipulis ipso praesente concupita: cuius transfigurationis gloriam cum vidissent qui cum eo in monte sancto erant, continuo Petrus... optimum sibi iudicavit in hoc semper esse” (Ad fratres de Monte Dei I, 1: PL 184, 310).
26. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 1
27. Tamże, 44.
28. Por. KONGREGACJA ZAKONÓW I INSTYTUTÓW ŚWIECKICH, Instr. Essential elements in the Church´s teaching on Religious Life as applied to Institutes dedicated to works of the apostolate (31 maja 1983), 5: Ench. Vat., 9, 184.
29. Por. Summa Theologiae, II-II, q. 186, a. 1.
30. Por. Propositio 16.
31. Por. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Redemptionis donum (25 marca 1984), 3: AAS 76 (1984), 515-517.
32. ŚW. FRANCISZEK Z ASYŻU, Reguła bullata, I, 1.
33. „Tota Trinitas apparuit: Pater in voce; Filius in homine; Spiritus in nube clara”: ŚW. TOMASZ Z AKWINU, Summa Theologiae III, 45, 4, ad 2.
34. SOBÓR WAT. II, Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 1.
35. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 44.
36. SZYMON NOWY TEOLOG, hymny, II, ww. 19-27: SCh, 156, 178-179.
37. Por. JAN PAWEŁ II, Przemówienie na Audiencji generalnej (9 listopada 1994), 4: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 2/1995, s. 46.
38. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 44.
39. ŚW. IGNACY ANTIOCHEŃSKI, List do Magnezjan 8, 2: Patres apostolici, ed. F.X. Funk, II, 237.
40. Por. Propositio 3.
41. ŚW. AUGUSTYN, Enarr. in Psal. 44, 3: PL. 36, 495-496.
42. Por. Propositio 25; por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 17.
43. Por. Propositio 25.
44. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 42.
45. Tamże, 44.
46. BŁ. ELŻBIETA OD TRÓJCY ŚWIĘTEJ, Le ciel dans la foi. Traite spirituel, I, 14: Oeuvres completes, Paris, 1991, s. 106.
47. Por. ŚW. AUGUSTYN, Confessiones I, 1: PL 32, 661.
48. JAN PAWEŁ II, Przemówienie na Audiencji generalnej (29 marca 1995), 1: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 7/1995, s. 48.
49. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 53.
50. Tamże, 46.
51. Por. Propositio 55.
52. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 44.
53. Por. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Redemptionis donum (25 marca 1984), 7: AAS 76 (1984), 522-524.
54. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 44; JAN PAWEŁ II, Przemówienie na Audiencji generalnej (26 października 1994), 5: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 1/1995, ss. 57-58.
55. Por. tamże, 42.
56. Por. RYTUAŁ RZYMSKI Obrzęd ślubów zakonnych: uroczyste poświęcenie, czyli konsekracja profesów, n. 67 i profesek n. 72; PONTYFIKAŁ RZYMSKI, Obrzęd konsekracji Dziewic n. 38: uroczysta modlitwa konsekracji; EUCOLOGION SIVE RITUALE GRAECORUM, Officium parvi habitum id est Mnndiae, ss. 384-385; PONTIFICALE IUXTA RITUM ECCLESIAE SYRORUM OCCIDENTALIUM ID EST ANTIOCHIAE, Ordo rituum monasticorum, Typis Polyglottis Vaticanis 1942, ss. 307-309.
57. Por. ŚW. PIOTR DAMIANI, Liber qui appellatur „Dominus vobiscum” ad Leonem eremitam: PL 145, 231-252.
58. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 32; Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 208; Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kan. 11.
59. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes, 4; Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 4, 12, 13; Konst. duszp. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 32; Dekr. o Apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem, 3; JAN PAWEŁ II, Posynodalna Adhort. apost. Christifideles laici (30 grudnia 1988), 20-21: AAS 81 (1989), 425-428; KONGREGACJA NAUKI WIARY List do Biskupów Kościoła Katolickiego o niektórych aspektach Kościoła pojętego jako komunia Communionis notio (28 maja 1992), 15: AAS 85 (1993), 847.
60. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 31
61. Por. tamże, 12; JAN PAWEŁ II, Posynodalna Adhort. apost. Christifideles laici (30 grudnia 1988), 20-21: AAS 81 (1989), 425-428.
62. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 5.
63. Por. SOBÓR TRYDENCKI, Sesja XXIV kan. 10: DS 1810; PIUS XII, Enc. Sacra virginitas (15 marca 1954): AAS 46 (1954), 176.
64. Por. Propositio 17.
65. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 41.
66. Tamże, 46.
67. Tamże.
68. Por. PIUS XII, Motu proprio Primo feliciter (12 marca 1948), 6: AAS 40 (1948), 285.
69. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 773 §l; por. Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kan. 563 § 2.
70. Por. tamże, kan. 713 § 2. Termin specyficzny „członkowie duchowni” użyty jest w tym samym kan. 713 § 3.
71. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 31.
72. ŚW. TERESA OD DZIECIĄTKA JEZUS, Manuscrits autobiogrraphiques, B, 2: „Być Twą Oblubienicą, o Jezu, (...) być przez zjednoczenie z Tobą matką dusz”.
73. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o przystosowanej odnowie tycia zakonnego Perfectae caritatis, 8, 10, 12.
74. SYNOD BISKUPÓW, II Nadzwyczajne Zgromadzenie Relacja końcowa Ecclesia sub verbo Dei mystria Christi celebrans pro salute mundi (7 grudnia 1985), II A, 4: Ench. Vat., 9, 1753.
75. SYNOD BISKUPóW, IX Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne, Orędzie Ojców Synodu (27 października 1994), VII: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie nr 1/1995, s. 46.
76. Por. ŚW. TOMASZ Z AKWINU, Summa Theologiae, II-II, q. 184, a. 5, ad 2; II-II, q. 186, a. 2, ad 1.
77. Por. Libellus de principiis Ordinis Praedicatorum. Acta Canonizationis Sancti Dominici: Monumenta Ordinis Praedicatorum historica 16 (1935), 30.
78. JAN PAWEŁ II, List apost. Orientale Lumen (2 maja 1995), 12: AAS 87 (1995), 758.
79. KONGREGACJA ZAKONÓW I INSTYTUTÓW ŚWIECKICH ORAZ KONGREGACJA BISKUPÓW, Wytyczne dla wzajemnych stosunków między Biskupami i Zakonnikami w Kościele Mutuae relationes (14 maja 1978), 51: AAS 70 (1978), 500.
80. Por. Propositio 26.
81. Por. Propositio 27.
82. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 2.
83. JAN PAWEŁ II, List apost. Orientale Lumen (2 maja 1995), 16: AAS 87 (1995), 762.
84. JAN PAWEŁ II, List apost. Tertio millennio adveniente (10 listopada 1994), 42: AAS 87 (1995), 32.
85. PAWEŁ VI, Adhort. apost. Evangelii nuntiandi (8 grudnia 1975), 69: AAS 68 (1976), 58.
86. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 15; ŚW AUGUSTYN, Regula ad servos Dei, 1, 1: PL 32, 1372.
87. ŚW. CYPRIAN, De Oratione Dominica 23: PL 4, 553; por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 4
88. Por. Propositio 20.
89. ŚW. BAZYLI, Reguła większa (Regulae fusitus tractatae), Interrogatio 7: PG 31, 931.
90. ŚW. BAZYLI, Reguła mniejsza (Regulae brevius tractatae), Interrogatio 225: PG 31, 1231.
91. Por. KONGREGACJA ZAKONÓW I INSTYTUTÓW ŚWIECKICH, Instr. Essential elements in the Church´s teaching on Religious Life as applied to Institutes dcdicated to works of the apostolate (31 maja 1983), 51: Ench. Vat., 9, 235-237; Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 631 § 1; Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kan. 512 § 1.
92. Por. KONGREGACJA DS. INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZEŃ ŻYCIA APOSTOLSKIEGO, Instr. Życie braterskie we wspólnocie „Congregavit nos in unum Christi amor” (2 lutego 1994), 47-53: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 5/1994, ss. 51-53; Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 618; Propositio 19.
93. Por. KONGREGACJA DS. INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZEŃ ŻYCIA APOSTOLSKIEGO, Instr. Życie braterskie we wspólnocie „Congregavit nos in unum Christi amor” (2 lutego 1994), 68: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 5/1994, s. 60; Propositio 21.
94. Por. Propositio 28.
95. KONGREGACJA ZAKONÓW I INSTYTUTÓW ŚWIECKICH, Dokument Życie i misja zakonników w Kościele, I. Zakonnicy i promocja ludzka (12 sierpnia 1980), II, 24: Ench. Uat. 7, 455.
96. JAN PAWEŁ II, Posynodalna Adhort. apost. Christifideles laici (30 grudnia 1988), 31-32: AAS 81 (1989), 451-452.
97. Regula bullata, I, 1.
98. Listy 109, 171, 196.
99. Por. Reguły „dla zachowania prawdziwej postawy jaką powinniśmy mieć w Kościele wojującym”, które umieszcza on w zakończeniu książki Ćwiczenia duchowne, w szczególności Reguła 13.
100. Detti, n. 217.
101. Manuscrits autobiographiques B, 3.
102. Por. Propositio 30, A.
103. Por. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Redemptionis donum (25 marca 1984), 15: AAS 76 (1984), 541-542.
104. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 1.
105. KONGREGACJA NAUKI WIARY, List do Biskupów Kościoła Katolickiego o niektórych aspektach Kościoła pojętego jako komunia Communionis notio (28 maja 1992), 16: AAS 85 (1993), 847-848.
106. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 13.
107. SOBÓR WAT. II, Dekr. o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele Christus Dominus, 11.
108. KONGREGACJA ZAKONÓW I INSTYTUTÓW ŚWIECKICH ORAZ KONGREGACJA BISKUPÓW, Wytyczne dla wzajemnych stosunków między Biskupami i Zakonnikami w Kościele Mutuae relationes (14 maja 1978), 11: AAS 70 (1978), 480.
109. Por. tamże.
110. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 576.
111. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 586; KONGREGACJA ZAKONÓW I INSTYTUTÓW ŚWIECKICH ORAZ KONGREGACJA BISKUPÓW, Wytyczne dla wzajemnych stosunków między Biskupami i Zakonnikami w Kościele Mutuae relationes (14 maja 1978), 13: AAS 70 (1978), 481-482.
112. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes, 18.
113. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 586 §2; 591; Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kan. 412 § 2.
114. Por. Propositio 29, 4.
115. Por. Propositio 49, B.
116. Propositio 54.
117. Por. KONGREGACJA DS. INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZEŃ ŻYCIA APOSTOLSKIEGO, Instr. Życie braterskie we wspólnocie „Congregavit nos in unum Christi amor” (2 lutego 1994), 56: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 5/1994, s. 54.
118. Apologia do Wilhelma z Saint Thierry IV 8: PL 182, 903-904.
119. Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 23.
120. Por. KONGREGACJA ZAKONÓW I INSTYTUTÓW ŚWIECKICH ORAZ KONGREGACJA BISKUPÓW, Wytyczne dla wzajemnych stosunków między Biskupami i Zakonnikami w Kościele Mutuae relationes (14 maja 1978), 21, 61: AAS 70 (1978), 486. 503-504; Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 708-709.
121. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 1; Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 46.
122. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 4.
123. JAN PAWEŁ II, Przesłanie do XIV Zgromadzenia Konferencji Zakonników Brazylii (11 lipca 1986): Insegnamenti IX/2 (1986), 237; por. Propositio 31.
124. Por. KONGREGACJA ZAKONÓW I INSTYTUTÓW ŚWIECKICH ORAZ KONGREGACJA BISKUPÓW, Wytyczne dla wzajemnych stosunków między Biskupami i Zakonnikami w Kościele Mutuae relationes (14 maja 1978), 63, 65: AAS 70 (1978), 504-505.
125. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 31.
126. ŚW. ANTONI MARIA ZACCARIA, Scritti. Sermone II, Roma (1975), s. 129.
127. Por. Propositio 33, A i C.
128. Por. Propositio 33, B.
129. Por. KONGREGACJA DS. INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZEŃ ŻYCIA APOSTOLSKIEGO, Instr. Życie braterskie we wspólnocie „Congregavit nos in unum Christi amor” (2 lutego 1994), 62: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 5/1994, ss. 56-57; Instr. Potissimum institutioni (2 lutego 1990), 92-93: AAS 82 (1990), 123-124.
130. Por. Propositio 9, A.
131. Por. Propositio 9.
132. JAN PAWEŁ II, Enc. Evangelium vitae (25 marca 1995), 99: AAS 87 (1995), 514.
133. KONGREGACJA ZAKONÓW I INSTYTUTÓW ŚWIECKICH, Instr. o życiu kontemplacyjnym i klauzurze mniszek Venite seorsum (15 sierpnia 1969), V: AAS 61 (1969), 685.
134. Por. tamże, I AAS 61 (1969), 674.
135. SOBÓR WAT. II, Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 2.
136. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 6.
137. Por. ŚW. JAN OD KRZYŻA, Pieśń duchowa, Strofa 29, 1.
138. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego kan. 667 § 4: Prapositio 22, 4.
139. Por. PAWEŁ VI, Motu proprio Ecclesiae Sanctae (8 czerwca 1966), II, 30-31: AAS 58 (1966) 780; SOBÓR WAT II, Dekret o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 7 i 16; KONGREGACJA ZAKONÓW I INSTYTUTÓW ŚWIECKICH, Instr. o życiu kontemplacyjnym i klauzurze mniszek Venite seorsum (15 sierpnia 1969), VI: AAS 61 (1969), 686.
140. Por. PIUS XII, Konst. apost. Sponsa Christi (21 listopada 1950), VII: AAS 43 (1951), 18-19; SOBÓR WAT. II, Dekret o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 22.
141. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 588 §l.
142. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 10.
143. Por. tamże, 8, 10.
144. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 588 §3; Por. SOBÓR WAT. II, Dekret o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 10.
145. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 31.
146. Por. Propositio 8.
147. JAN PAWEŁ II, Przemówienie na Audiencji generalnej (22 lutego 1995), 6: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 5/1995, s. 32.
148. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 10.
149. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 588 § 2.
150. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 15.
151. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 573; Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kan. 410.
152. Por. Propositio 13, B.
153. Por. Propositio 13, C.
154. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 48.
155. Por. Propositio 13, A.
156. Por. Propositio 13, B.
157. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 1.
158. Por. Propositio 24.
159. Por. KONGREGACJA DS. INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZEŃ ŻYCIA APOSTOLSKIEGO, Instr. Życie braterskie we wspólnocie „Congregavit nos in unum Christi amor” (2 lutego 1994), 67: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 5/1994, ss. 59-60.
160. Por. Propositio 48, A.
161. Por. Propositio 48, B.
162. Por. Propositio 48, C.
163. Por. Propositio 49. A.
164. Por. KONGREGACJA DS. INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZEŃ ŻYCIA APOSTOLSKIEGO, Instr. Potissimum institutioni (2 lutego 1990), 29: AAS 82 (1990), 493.
165. Por. Propositio 49, B.
166. Por. KONGREGACJA ZAKONÓW I INSTYTUTÓW ŚWIECKlCH, Instr. Essential elements in the Church´s teaching on Religious Life as applied to Institutes dedicated to works of the, apostolate (31 maja 1983), 45: Ench. Vat., 9, 229.
167. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 607 § 1.
168. Por. Propositio 50.
169. Por. KONGREGACJA DS. INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZEŃ ŻYCIA APOSTOLSKIEGO, Instr. Życie braterskie we wspólnocie „Congregavit nos in unum Christi amor” (2 lutego 1994), 32-33: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 5/1994, ss. 46-47.
170. Por. Propositio 51.
171. Por. KONGREGACJA DS. INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZEŃ ŻYCIA APOSTOLSKIEGO, Instr. Życie braterskie we wspólnocie „Congregavit nos in unum Christi amor” (2 lutego 1994), 43-45: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 5/1994, ss. 50-51.
172. Por. KONGREGACJA DS. INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZEŃ ŻYCIA APOSTOLSKIEGO, Instr. Potissimum institutioni (2 lutego 1990), 70: AAS 82 (1990), 513-514.
173. Por. tamże, 68: l.c., 512.
174. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 46.
175. Por. propositio 35, A.
176. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 4.
177. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 12.
178. PAWEŁ VI, Enc. Ecclesiam suam (6 sierpnia 1964), III: AAS 56 (1964), 639.
179. ŚW. GRZEGORZ WIELKI, Hom. in Ezech. II, 11: PL 76, 954-955.
180. ŚW. AUGUSTYN, Sermo 78, 6: PL 38, 492.
181. Por. IV KONFERENCJA OGÓLNA EPISKOPATU AMERYKI ŁACIŃSKIEJ, Dokument Nowa ewangelizacja, postęp człowieka i kultura chrześcijańska, Zakończenie, n. 178, CELAM 1992.
182. Correspondance, Entretiens, Documents, Conference „Sur l´esprit de la Compagnie” (9 lutego 1653), ed. Coste IX, Paris 1923, s. 592.
183. Por. KONGREGACJA ZAKONóW I INSTYTUTóW ŚWIECKICH, Instr. Essential elements in the Church´s teaching on Religious Life as applied to Institutes dedicated to works of the apostolate (31 maja 1983), 23-24: Ench. Vat., 9, 202-204.
184. Por. BŁ. ELŻBIETA OD TRÓJCY ŚWIĘTEJ, O mon Dieu, Trinité gue j´adore, Oeuvres completes, Paris 1991, 199-200.
185. PAWEŁ VI, Adhort. apost. Evangelii nuntiandi (8 grudnia 1975), 69: AAS 68 (1976), 59.
186. Por. Propositio 37, A.
187. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 46; PAWEŁ VI, Adhort. apost. Evangelii nuntiandi (8 grudnia 1975), 69: AAS 68 (1976), 59.
188. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 44, 46.
189. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes, 18, 40.
190. Lettera ai Compagni residenti in Roma (Cochin, 15 stycznia 1544): Monumenta Historica Socitatis Iesu 67 (1944), 166-167.
191. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 44.
192. Por. JAN PAWEŁ II, Enc. Redemptoris missio (7 grudnia 1990), 69: AAS 83 (1991), 317-318; Katechizm Kościoła Katolickiego, 927.
193. JAN PAWEŁ II, Enc. Redemptoris missio (7 grudnia 1990), 31: AAS 83 (1991). 277.
194. Tamże, 2: l.c., 251.
195. SOBÓR WAT. II, Dekr. o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes, 18; por. JAN PAWEŁ II, Enc. Redemptoris missio (7 grudnia 1990), 69: AAS 83 (1991), 317-318.
196. Por. Propositio 38.
197. JAN PAWEŁ II, Enc. Redemptoris missio (7 grudnia 1990), 44: AAS 83 (1991), 290.
198. Por. tamże, 46: l.c., 292.
199. Por. tamże, 52-54: l.c. 299-302.
200. Por. Propositio 40, A.
201. JAN PAWEŁ II, Enc. Redemptoris missio (7 grudnia 1990), 55: AAS 83 (1991), 302; por. PAPIESKA RADA ds. DIAI.OGU MIĘDZYRELIGIJNEGO i KONGREGACJA ds. EWANGELIZACJI NARODÓW, Instr. Dialogo e annuncio. Riflessioni ed orientamenti (19 maja 1991), 45-46: AAS 84 (1992), 429-430.
202. Por. Propositio 40, B.
203. JAN PAWEŁ II, Posynodalna Adhort. apost. Ecclesia in Africa (14 września 1995), 62: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 10/1995, s. 20.
204. Por. PAWEŁ VI, Adhort. apost. Evangelii nuntiandi (8 grudnia 1975), 15: AAS 68 (1976), 13-15.
205. SYNOD BISKUPÓW, IX Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne, Relatio ante disceptationem, 22: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie nr 1/1995, s. 23.
206. JAN XXIII, Przemówienie na otwarcie Soboru Watykańskiego II (11 października 1962): AAS 54 (1962), 789.
207. Por. Propositio 18.
208. ŚW. AUGUSTYN, Sermo 123, 3-4: PL 38, 685-686.
209. Por. Poema XXI, 386-394: PL 61, 587.
210. Correspondance, Entretiens, Documents, Conference „Sur les Regles” (30 maja 1647), ed. Coste IX, Paris 1923, s. 319.
211. Regula pastoralis 2, 5: PL 77, 33.
212. Por. JAN PAWEŁ II, List apost. Salvifici doloris (11 lutego 1984), 28-30: AAS 76 (1984), 242-248.
213. Por. tamże, 18: l.c., 221-224; Posynodalna Adhort. apost. Christifideles laici (30 grudnia 1988), 52-53: AAS 81 (1989), 496-500.
214. Por. JAN PAWEŁ II, Posynodalna Adhort. apost. Pastores dabo vobis (25 marca 1992), 77: AAS 84 (1992), 794-795.
215. Por. JAN PAWEŁ II, Enc. Evangelium vitae (25 marca 1995), 78-101: AAS 87 (1995), 490-518.
216. Por. Propositio 43.
217. Por. Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 44.
218. Por. JAN PAWEŁ II, Homilia na zakończenie IX Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów (29 października 1994), 3: AAS 87 (1995), 580.
219. Por. ŚW. ATANAZY, Żywot Św. Antoniego, 7: PG 26, 854.
220. Por. Propositio 39, A.
221. Por. Propositiones 15, A i 39, C.
222. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 4; por. Dekret o posłudze i życiu kapłanów Presbyterorum ordinis, 2.
223. Propositio 53; JAN PAWEŁ II, List apost. Tertio millennio adveniente (10 listopada 1994), 37: AAS 87 (1995), 29-30.
224. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 12.
225. Por. Propositio 18, A.
226. Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 13.
227. Por. JAN PAWEŁ II, Enc. Veritatis splendor (6 sierpnia 1993), 31-35: AAS 85 (1993), 1158-1162.
228. Por. Propositio 19, A; SOBÓR WAT. II, Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 14.
229. Por. Propositio 15.
230. JAN PAWEŁ II, Przemówienie na Audiencji generalnej (8 lutego 1995), 2: „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 5/1995, s. 29.
231. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum, 21; por. Dekr. o przystosowanej odnowie życia zakonnego Perfectae caritatis, 6.
232. Katechizm Kościoła Katolickiego, 125; por. SOBÓR WAT. II, Konst. Dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum, 18.
233. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum, 2.
234. SOBÓR WAT. II, Dekr. o posłudze i życiu kapłanów Presbyterorum ordinis, 5.
235. Por. SOBÓR WAT. II, Dekl. o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum educationis, 8.
236. Scritti pedagogici e spirituali, Roma 1987, 294.
237. Por. JAN PAWEŁ II, Konst. apost. Sapientia christiana (15 kwietnia 1979), II: AAS 71 (1979), 471.
238. Propositio 41.
239. Por. JAN PAWEŁ II, Konst. apost. Sapientia christiana (15 kwietnia 1979), II: AAS 71 (1979), 470.
240. Por. Propositio 36.
241. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 5.
242. Tamże, 1.
243. Por. KONGREGACJA DS. INSTYTUTÓW ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZEŃ ŻYCIA APOSTOLSKIEGO, Instr. Życie braterskie we wspólnocie „Congregavit nos in unum Christi amor” (2 lutego 1994), 34: „L´Osservatore Romano” wyd. polskie, nr 5/1994, s. 47.
244. Por. JAN PAWEŁ II, Orędzie na XXIII Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu (24 stycznia 1994): „L´Osservatore Romano”, wyd. polskie, nr 4/1994, ss. 7-9.
245. Por. JAN PAWEŁ II, Enc. Ut unum sint (25 maja 1995), 21: AAS 87 (1995), 934.
246. Por. tamże, 28: l.c., 938-939.
247. Por. Propositio 45.
248. JAN PAWEŁ II, Enc. Redemptoris missio (7 grudnia 1990), 55: AAS 83 (1991), 302.
249. PAPIESKA RADA DS. DIALOGU MIĘDZYRELIGIJNEGO i KONGREGACJA DS. EWANGELIZACJI NARODÓW, Instr. Dialogo e annuncio. Riflessioni ed orientamenti (19 maja 1991), 42, c: AAS 84 (1992), 428.
250. Tamże 42, b: l.c.
251. Por. Propositio 46.
252. PAPIESKA RADA DS. DIALOGU MIĘDZYRELIGIJNEGO i KONGREGACJA DS. EWANGELIZACJI NARODÓW, Instr. Dialogo e annuncio. Riflessioni ed orientamenti (19 maja 1991), 42, c: AAS 84 (1992), 428.
253. Por. Propositio 47.
254. BŁ. ANIELA Z FOLIGNO, II libro della Beata Aniela de Foligno, Grottaferrata 1985, s. 683.
255. ŚW. TERESA OD JEZUSA, Libro de la Vida, c. 32, 11.
256. PAWEŁ VI, Adhort. apost. Evangelica testificatio (29 czerwca 1971), 3: AAS 63 (1971), 498.
257. Por. Propositio 48.
258. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 91.
259. Por. PAWEŁ VI, Adhort. apost. Evangelica testificatio (29 czerwca 1971), 53: AAS 63 (1971), 524; Adhort. apost. Evangelii nuntiandi (8 grudnia 1975), 69: AAS 68 (1976), 59.
260. Por. Propositio 16.
261. ŚW. AUGUSTYN, In Ioannis Evang. XXI, 8: PL 35, 1568.
262. Por. KONGREGACJA ZAKONÓW I INSTYTUTÓW ŚWIECKICH, Dokument Zakonnicy i promocja ludzka (12 sierpnia 1980), 13-21: Ench. Vat. 7, 945-453.
263. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 64.
dnia 25 marca 1996,
w uroczystość Zwiastowania Pańskiego,
w osiemnastym roku mego Pontyfikatu.
Jan Paweł II, papież
Pomóż w rozwoju naszego portalu
