Trudne początki

Pani Krystyna spędzi swoje pierwsze Boże Narodzenie w Polsce. Radość będzie tym większa, że jest z nią wnuk Władysław, a z Mołdawii przyjedzie jeszcze córka. Kontakt z Ojczyzną miała już od dłuższego czasu, ale dopiero w lutym udało się odzyskać polskie obywatelstwo. Właściwie dzięki zbiegowi okoliczności i dzięki życzliwości wielu ludzi Pani Krystyna zamieszkała w Legnicy. Nie jest to jeszcze jej wymarzone mieszkanie. Jednak cieszy się, że ma dach nad głową. Mieszka w budynku po byłym biurowcu. Ściany cieniutkie. W lecie było bardzo gorąco, w zimie jest bardzo zimno. Ogrzewanie nie działa. Ciepło ma tylko dzięki piecykowi elektrycznemu. Od państwa otrzymuje emeryturę, jednak jest ona bardzo niska, ledwo starcza na podstawowe rzeczy. Całe szczęście, że nie musi płacić za mieszkanie. W rozmowach p. Czupryniak bardzo często mówi o wielkiej dobroci i życzliwości ludzi, dzięki którym może tu mieszkać. Mimo iż warunki są bardzo trudne, nigdy nie narzeka. Są ludzie, którzy niosą jej pomoc. Podkreśla, że największe jej marzenie spełniło się - jest w Polsce. Chciałaby jednak znaleźć jakąkolwiek pracę. Potrafi robić właściwie wszystko. Z wykształcenia jest inżynierem, pracowała jako nauczycielka, współpracowała z radiem, pisze artykuły do prasy polonijnej. Praca jest jej bardzo potrzebna. Otrzymała dla swojego wnuka zezwolenie na pobyt w Polsce. Władziu chodzi do szkoły podstawowej, uczy się dobrze. Pani Krystyna pragnie, aby w Polsce zdobył wykształcenie i tutaj budował swoją przyszłość. Chciałaby też sprowadzić do Ojczyzny córkę. Do tego, oczywiście, konieczne jest mieszkanie i odpowiednie dochody. Pani Krystyna ma nadzieję, że to drugie wielkie marzenie też się spełni. Czy znajdą się dobrzy ludzie, którzy w tym pomogą? Na razie p. Czupryniak żyje radością ze zbliżających się świąt i z przyjazdu córki.

Wigilia na Nowogródczyźnie

W polskich rodzinach Boże Narodzenie zawsze było obchodzone uroczyście. Przed Wigilią - wspomina pani Krystyna - kiedy żył jej dziadek, zabierał ją do lasu po choinkę. Trzeba było ciepło się ubrać z powodu śniegu i silnych mrozów. Wybierali tę najładniejszą. W domu rodzinnym nigdy nie ubierało się drzewka wcześniej, odbywało się to w dniu Wigilii. Cała rodzina razem przygotowywała ozdoby choinkowe. Wszystkie robione były ręcznie, z materiałów, jakie były dostępne. Były łańcuchy, pająki ze słomy, aniołki, serduszka. Przy tej pracy śpiewano kolędy. Śpiew był cichutki, istniało zagrożenie, że ktoś mógłby donieść władzom i mogłyby wyniknąć z tego kłopoty. Czasy były ciężkie, władze radzieckie oficjalnie zakazały nawet stawiania choinek w domach. Ojciec pani Krystyny pracował w hucie szkła. Razem z kolegami, po kryjomu, przygotowywali małe zabawki, które potem zawieszane były na choince.
Wigilia rozpoczynała się od wspólnej modlitwy i czytania fragmentu Pisma Świętego o narodzeniu Jezusa. Najmłodsi klęczeli, starsi na stojąco słuchali Słowa Bożego, które odczytywała najstarsza osoba w rodzinie - prababcia. Pani Krystyna nie pamięta Wigilii bez opłatka, choć ze zdobyciem go było nieraz wiele problemów. Trzeba było pokonać ponad 25 km, żeby dotrzeć do kościoła lub do jakiegoś księdza z Polski. Nie było to zadanie łatwe. Tak jak w każdym domu, było składanie życzeń i dzielenie się opłatkiem. Na stole pojawiały się tradycyjne polskie potrawy. Był też zając, ponieważ dom pani Krystyny znajdował się wśród lasów i pól, łatwo więc było go upolować.
Charakterystyczną potrawą na wigilijnym stole były śleżyki. Składały się na nią dwie rzeczy. Pierwszą przygotowywało się z wody, cukru, miodu, maku, rodzynek i orzechów. Do tego wypiekało się ciasto z mąki, wody i soli. Małe kawałki ciasta maczało się w tej "zupie" i jadło. To danie przygotowuje się do dzisiaj.
Podczas Wigilii zawsze wspominało się tych, którzy odeszli. Najpierw rodzina pani Krystyny dowiedziała się o śmierci ojca, który zginął na Syberii przed 1950 r., potem zmarł dziadek i prababcia. Wspominano też wszystkich Polaków, którzy oddali swoje życie na dalekiej Syberii. Oczywiście, zawsze na każdym stole było jedno nakrycie dla niespodziewanego gościa.
Na Pasterkę jeździli najczęś-ciej starsi. Dzieci pozostawały w domu, ponieważ władze radzieckie zabraniały jakichkolwiek praktyk religijnych lub okazywania swojej wiary dzieciom. Miały być one wychowywane w duchu ateistycznym. Do koś-cioła trzeba było jechać wiele kilometrów, najczęściej saniami. Ten, który był we wsi, zamknięto jeszcze podczas wojny. W latach 50. został zburzony.

Boże Narodzenie w Mołdawii

Przez ponad 30 lat pani Krystyna mieszkała w Mołdawii. Wyszła za mąż za Polaka, który stamtąd pochodził. Polaków było tam mniej. Wielu z nich nie mówiło w ojczystym języku lub mówiło słabo. W Kiszyniowie nie było kościoła, istniała jedynie kaplica ormiańska, którą w latach 60. udostępniono katolikom. Księży było bardzo mało. Ci, którzy przyjeżdżali z Polski, żyli w ciągłym niebezpieczeństwie. Sytuacja zmieniła się dopiero w 1989 r. Katolicy mogli już oficjalnie i bez żadnych przeszkód praktykować. Oddano im nawet kościół, który był zbudowany w XIX w.
W polskich rodzinach święta przebiegały podobnie jak na Nowogródczyźnie. Nie zawsze jednak był opłatek. Można było liczyć jedynie na opłatki, które przychodziły w listach. Na stole zamiast śleżyków była kutia, indyk oraz postne gołąbki i bigos. Przed Pasterką wystawiano jasełka. Ksiądz przed rozpoczęciem Mszy św. uroczyście wkładał figurkę Dzieciątka Jezus do żłóbka.
Po zmianie sytuacji politycznej Polakom żyło się lepiej, powstało nawet polskie przedszkole i polskie klasy w szkole. Pani Krystyna, która pracowała jako nauczycielka, zaczęła przygotowywać spotkania wigilijne dla Polaków. Wielu z nich po raz pierwszy miało okazję poznać świąteczne zwyczaje swoich dziadków. Opowiadała również o tradycjach, św. Mikołaju, potrawach wigilijnych. Uczyła swoich rodaków kolęd. Przy okazji tych spotkań wielu rodziców zaczynało sobie przypominać niektóre wydarzenia ze swojego dzieciństwa. Były to spotkania pełne radości i wzruszeń.
Polskie zwyczaje świąteczne p. Czupryniak wprowadzała również wśród dzieci. Dla większości z nich były to rzeczy zupełnie nowe. Przygotowywała wraz z nimi choinki, żłóbek, jasełka. Po raz pierwszy zaprezentowała polskie zwyczaje bożonarodzeniowe, które obejrzeli nauczyciele, wychowawcy oraz przedstawiciele władz oświatowych w Kiszyniowie. Wszyscy byli zachwyceni bogactwem symboli i różnych elementów świątecznych.

Pierwsze święta w kraju

Pani Krystyna ze wzruszeniem mówi, że od długiego czasu marzyła o powrocie do Polski. Przez wiele lat była pozbawiona Ojczyzny, nawet polskiego obywatelstwa. Spełniło się jej największe marzenie. Ma polskie obywatelstwo, mieszka w Legnicy. To były pierwsze święta, pierwsza Wigilia u siebie. Spędziła je wśród najbliższych, którzy przyjechali z Mołdawii.
Teraz największym jej pragnieniem jest, aby córka i wnuk również mogli zamieszkać na stałe w Polsce i mieć tutaj swój własny kąt.