„Sąd Ostateczny” to jeden z najbardziej fascynujących i kontrowersyjnych przykładów renesansowej twórczości Michała Aniołowa. O tym czy fresk powstał na podstawie szkicu czy “od ręki” wielokrotnie pisali różni badacze historii sztuki. Historyczne źródła, takie jak np. „Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów” Giorgia Vasariego, wspominają o wczesnych szkicach Michała Anioła do fresku „Sąd Ostateczny”, ale żadne nie wskazuje, gdzie go szukać i czy przetrwał do naszych czasów.

W 2019 roku na zlecenie polskiego kolekcjonera sztuki nabyty został na aukcji w Domu Aukcyjnym Koller w Szwajcarii, szkic do fresku z Kaplicy Sykstyńskiej. Wykonany na pergaminie cienkim piórkiem, brązowym tuszem. Rozważając wówczas autorstwo tego szkicu wskazywano na Giulio Clovio (1498–1578), jednego z najbliższych współpracowników Michała Anioła (1475–1564). Kolekcjoner-nabywca po zasięgnięciu opinii o swoim nowym nabytku w Gdańskim Kantorze Sztuki, galerii o przeszło czterdziestoczteroletniej ugruntowanej tradycji i renomie, postanowił poddać szkic interdyscyplinarnym badaniom naukowym.

Analizy ikonograficzne, historyczne i stylistyczne nad szkicem podjął się wybitny polski badacz prof. Juliusz A. Chrościcki z Uniwersytetu Warszawskiego, z udziałem dr Katarzyny Krzyżagórskiej-Pisarek z Londynu. Badań konserwatorsko–technologicznych, analizy spektroskopowej, mikroskopowej podjęli się eksperci innych renomowanych instytucji; prof. Tomasz Kozielec, kierownik Katedry Konserwacji Papieru i Skóry na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu; prof. Tomasz Łojewski z Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki, Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

W toku badań uwzględniono liczne aspekty, zwracając uwagę na:

• technikę wykonania rysunku, charakterystyczną dla warsztatu Michała Anioła, oraz unikalne cechy kompozycyjne szkicu odróżniające go od znanych kopii i naśladownictw;

• pergamin jako podłoże szkicu, w tamtych czasach rzadko używane przez artystów, co podkreśla prestiżowy charakter artefaktu i tłumaczy potencjalny związek z papieskim zleceniem;

• żelazowo-galusowy atrament, typowy dla szkiców czasów Michała Anioła;

• precyzyjne odwzorowanie anatomicznych detali postaci, charakteryzujące rękę Buonarottiego.

Również badania nad wpływem szkicu na inne dzieła epoki – w tym ryciny Monogramisty CBS i Martina Roty – potwierdziły, że kompozycja szkicu była znana i doceniana w kręgach artystycznych tamtych czasów.

Opracowane ekspertyzy przynoszą rewelacyjną tezę naukową i sensacyjną wiadomość, że dzieło jest wczesnym szkicem koncepcji fresku w Kaplicy Sykstyńskiej a jego autorstwo przypisywane jest samemu Mistrzowi Michelangelo di Lodovico Buonarrotiemu Simoni.

Podczas konferencji prasowej 6 marca w multimedialnej Kaplicy Sykstyńskiej – organizator premiery Dom Emisyjny Manuscriptum we współpracy z Gdańskim Kantorem Sztuki stwarza niepowtarzalną okazję zobaczenia szkicu i zaprasza do śledzenia dalszych losów odkrytego działa najwybitniejszego z wybitnych Mistrzów Renesansu. Komentatorem odkrycia będzie prof. Jerzy Miziołek – wybitny europejski znawca Michała Anioła.

Data i miejsce wydarzenia: 6 marca 2025 r., godz. 12:00 multimedialna Kaplica Sykstyńska, Częstochowa, ul. Oleńki 10/16